Hiển thị các bài đăng có nhãn Lịch sử. Hiển thị tất cả bài đăng
Vì sao việc học rất quan trọng?
Cách đây khoảng 4000 năm về trước, có một người vô tình tìm thấy một loại hợp kim của đồng và thiếc, con người lần đầu tiên biết đến đồng điếu.
Đồng điếu là phát minh quan trọng lúc bấy giờ. Nó nhanh chóng giữ vai trò chủ chốt trong chiến tranh.
Đồng điếu đã đưa Ai Cập lên ngôi vị bá chủ.
Để trả lời câu hỏi của bạn, chúng ta hãy nhìn về quá khứ một chút nhé.
Bạn có biết thứ duy nhất có thể ngăn cản một đội quân Ai Cập là gì không? Là một đội quân khác cũng được trang bị vũ khí đồng điếu.
Khi các thế lực quân sự khác bắt đầu biết trang bị vũ khí đồng điếu cho đội quân của mình, thiếc và đồng bắt đầu trở nên khan hiếm.
Để thoát khỏi nguy cơ suy vong, các triều đại cần có sự đổi mới. Sự đổi mới đã đưa con người bước vào Thời kì đồ sắt.
Luyện kim là kĩ năng tối quan trọng trong cả một thời kì dài của lịch sử, nhưng việc thành thạo kĩ năng này lại chẳng mấy dễ dàng. Để đưa quặng lên đến nhiệt độ nóng chảy, cách duy nhất là sử dụng than làm chất đốt.
Đó là kĩ thuật bí truyền đấy!
Trong nhiều thập kỉ sau, sắt vẫn là vũ khí chiến tranh quan trọng hàng đầu. Ngay cả những người lính tinh nhuệ nhất trong Thời đại đồ đồng cũng không có cơ may chiến thắng nếu phải đối đầu với lính được trang bị vũ khí bằng sắt - một loại kim khí nhẹ và cứng hơn rất nhiều.
Đây là bước đột phá đầu tiên trong sản xuất. Với sự xuất hiện của đồ sắt, cán cân quyền lực bắt đầu có sự thay đổi lớn. Có những đế chế phát triển cường thịnh, cũng có những đế chế trở nên suy tàn rồi sụp đổ.
Kiến thức về luyện kim trở thành tài sản quý giá nhất trong Thời kì đồ sắt.
Những hiểu biết về thuật luyện kim đã tạo ra cách biệt đáng kể giữa các quốc gia.
Xã hội càng tiến bộ, kiến thức càng trở nên quan trọng.
Chúng ta đang sống trong thời đại kĩ thuật số. Những thay đổi trong cơ cấu quyền lực đang diễn ra trong tất cả các ngành trên phạm vi toàn cầu.
Vậy, tại sao việc học rất quan trọng? Đây là lí do:
Nguồn: Hector Quintanilla, người sáng lập DigitalAgeEducation.com (https://www.quora.com/Why-is-studying-so-important-in-life/answer/Hector-Quintanilla)
Bản dịch: Đỗ Nhược Vy - Quora Vietnam (https://www.facebook.com/groups/vietnamquora/permalink/2428074807425641/)
- Trong thời đại nông nghiệp, sự giàu có đến từ thiên nhiên.
- Trong thời đại công nghiệp, sự giàu có đến từ máy móc.
- Trong thời đại kĩ thuật số, sự giàu có đến từ nguồn thông tin và kiến thức.
Nguồn: Hector Quintanilla, người sáng lập DigitalAgeEducation.com (https://www.quora.com/Why-is-studying-so-important-in-life/answer/Hector-Quintanilla)
Bản dịch: Đỗ Nhược Vy - Quora Vietnam (https://www.facebook.com/groups/vietnamquora/permalink/2428074807425641/)
Make America great again
Nước Việt là của người Việt. Người Việt sẽ dùng hàng Việt. Lịch sử của Việt Nam là lịch sử của giữ nước. Lịch sử của Việt Nam là đánh đuổi ngoại xâm. Chưa bao giờ và không bao giờ có chỗ cho Trung Quốc ở đất nước này. Trung Quốc, hàng Trung Quốc, người Trung Quốc phải biến mất khỏi Việt Nam. Cùng nhau, chúng ta sẽ làm Quốc gia này trở nên vĩ đại, một lần nữa.Nghe cũng khá thuyết phục chứ, nhỉ? Và cứ thử đặt những luận điểm này vào một ứng viên cho chức tổng thống Việt Nam (à, dĩ nhiên là giả tưởng), liệu bạn có – ít nhất là cân nhắc, việc đưa cho ông/ bà ta một phiếu bầu hay không?
Nếu có, xin chúc mừng, bạn chắc chắn cũng sẽ là đối tượng mục tiêu của Donald Trump, Adolf Hitler và hàng loạt ứng cử viên khác mà sau này sẽ khiến người đời sẽ thốt lên: ”Làm thế quái nào mà một kẻ như vậy lại có thể trúng cử được?”.
Và ngay sau đây, chúng ta sẽ đi tìm câu trả lời cho câu hỏi ấy.
Bạn có thấy “Make America great again” và “Aryan master race - Chủng tộc Aryan thượng đẳng” có sự tương đồng không? Đây chính là 2 luận điểm của Donald Trump và Adolf Hitler, giống nhau một cách kì lạ dù cách xa nhau tới 70 năm, và chắc chắn trong 70 năm nữa, người ta vẫn sẽ bắt gặp những tuyên ngôn tương tự. Đó là những câu nói đánh thẳng vào sự tự tôn dân tộc luôn ẩn hiện, dù ít hay nhiều, ở mỗi Quốc gia. Cảm giác lâng lâng tự hào khi bạn lần đầu nghe thấy tiếng Quốc ca vang lên tại Olympic hay xúc động khi nghe kể về những chiến công trong lịch sử của cha ông cũng chính là những điều như vậy. Chỉ có điều, chính sự tự hào và lòng tự tôn ấy ấy cũng sẽ trở nên nguy hiểm khi trở thành lòng dân tộc hẹp hòi. Mà những tư tưởng như vậy không nhất thiết chỉ xuất hiện tại những nước “lớn”.
Ở Việt Nam, hàng ngày, hàng giờ, có những người vẫn hả hê “Đáng đời chúng nó” khi nghe tin người dân Trung Quốc gặp nạn. Ở Việt Nam, cũng đang có những người cười đùa trên nỗi đau của cả một dân tộc như Chiêm Thành, coi như đó là việc đương nhiên. Ở Việt Nam, cũng có những người mơ về một ngày thống nhất Lưỡng Quảng và nói chuyện “diệt chủng” dân Tàu dễ như nói chuyện mua rau ngoài chợ.
Chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi có thể làm cho người ta mù quáng. Người ta tìm thấy trong chủ nghĩa đó một sự thỏa thuê cá nhân để cảm thấy bản thân vĩ đại và cao cả hơn những gì họ vốn có và hạ thấp tất cả những kẻ xung quanh.
Vậy nên, cũng không có gì khó hiểu khi một người phân biệt giới tính, kì thị chủng tộc, sẵn sàng bộc lộ sự ích kỉ và vô lương của mình một cách công khai như Donald Trump đang đường hoàng đi đến những nấc thang cuối cùng để leo vào Nhà Trắng. Trump hứa sẽ xây một bức tường ngăn cách Mexico và người da màu, Trump tin rằng các chính sách công đều là lãng phí, Trump kích động một cuộc chiến toàn diện vào Trung Quốc để lấy lại vị thế của Hoa Kì.
Tất cả những điều tưởng như ngớ ngẩn và hoang đường với người dân các nước bỗng trở nên hợp lý và đáng kì vọng với một số không nhỏ người Mỹ, những người luôn sẵn sàng tin vào sự thượng đẳng của bản thân, tin vào thiên đường của sự áp bực mà ở đó họ, hay Quốc gia/ dân tộc của họ sẽ đứng bên trên người khác. Đã luôn và sẽ luôn có những người mù quáng tin vào những điều như vậy.
Đây là một post ở trên page “Ăn rau muống nói chuyện lịch sử” trước ngày bầu cử tổng thống Hoa Kỳ (8/11/2016), tuy mục đích chính là nói về chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi mà Donald Trump (giờ đã là tổng thống đã đắc cử) là đại diện (và có liên hệ sang Việt Nam), nhưng có khá nhiều điểm liên hệ với một số người xung quanh khi đến giờ này vẫn còn tư tưởng "khát máu" dù tuổi khá trẻ (dưới 50 - làm việc trong cơ quan công quyền). Thế nên post lại để đôi khi đọc lại, và cũng để nhớ để mà tránh xa những người như thế này.
Lịch sử - và thời gian sẽ là câu trả lời.
Tại sao nhà Tây Sơn sụp đổ?
© Giang Lê - The X file of History
Trong lịch sử Việt Nam tồn tại không ít các cuộc khởi nghĩa nông dân; tuy nhiên đỉnh cao nhất phải kể đến là phong trào khởi nghĩa nông dân Tây Sơn do ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ lãnh đạo. Một cuộc khởi nghĩa vĩ đại, lập nên một sự nghiệp oanh oanh liệt liệt nhưng lại quá ngắn ngủi. Bởi trong đó đã tồn tại rất nhiều hạn chế chết người.
Bài viết dưới đây của bạn Giang Lê đến từ Cần Thơ, cảm ơn bạn, và chúng tôi luôn hoan nghênh những bài viết lịch sử xuất sắc gửi đến page The X file of History.
Ba anh em nhà Tây Sơn: Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ
Có một điều mà lịch sử đã bị chiến công vĩ đại của Quang Trung ở Thăng Long che lấp đi ít nhiều. Dù đã càn quét từ nam chí bắc, Quang Trung vẫn chưa thật sự thống nhất được toàn vẹn theo kiểu Trung Ương mà theo kiểu cát cứ. Chính ở đó, xuất hiện hạn chế thứ nhất.
Để bắt đầu nói về hạn chế này, phải nói về 1 bài học mà Tần Thủy Hoàng bên Trung Quốc đã làm, cũng thống nhất sau khi thu về được 6 nước tách biệt. Ngay khi đánh bại lục quốc; Thủy Hoàng Đế đã ra lệnh hủy bỏ danh xưng của các quốc gia cũ; chia cả nước ra làm 36 quận; đặt hệ thống quan lại hành chính quản lý các quận cùng với hệ thống giám sát; song song với đó ông định luật pháp như thời Thương Ưởng để nhanh chóng đưa đất nước đi vào quỹ đạo ổn định. Thống nhất luật pháp, thống nhất lãnh thổ; từ đây Trung Hoa hoàn toàn đặt dưới bàn tay trị vì của ông vì khi đó chỉ còn một quốc gia duy nhất, đó là Đại Tần. Sở dĩ Tần Thủy Hoàng có thể làm được là do ở nước Tần, ông là minh chủ cao nhất và duy nhất, không ai đứng trên hay ngang ông, Đại Tần là quốc gia thống nhất.
Nhưng ở thời Tây Sơn, lãnh thổ đã bị chia ba, không lập quốc hiệu riêng; tương tự như cách một ông Hội đồng địa chủ chia gia tài cho các con của mình; mỗi người một căn nhà, vài trăm công ruộng, tự sinh tự diệt; người nào tài giỏi thì có thể tạo lập sản nghiệp như ông cha; lười biếng thì sẽ tiêu hết sản nghiệp khiến cho tài sản ông bà để lại tiêu tán. Quốc gia thì không thể như vậy; quốc gia phải thống nhất, sức mạnh cộng hưởng từ tất cả các vùng đất trong cùng một đất nước tạo ra sức bật lớn cho sự phát triển. Và khi mà triều Tây Sơn thực hiện việc chia lãnh thổ như cách một ngài Hội đồng chia đất; thì kết quả là người con tài giỏi nhất Nguyễn Huệ mở mang được ra Bắc Hà trong khi người con yếu đuối nhất là Nguyễn Lữ lại để mất Nam Hà vào tay kẻ tử thù, cơ nghiệp từ đó mà mang họa diệt vong. Thế mới thấy được việc “trị quốc, bình thiên hạ” xử lý theo thói “tề gia” là cực kì nguy hại.
Tính chính thống của Tây Sơn: Tính chính thống là đến từ lòng dân; lòng dân công nhận thì mới được xem là chính thống. Triều Tây Sơn gặt hái một vài tích cực về phương diện chính thống khi nhận được sự thừa nhận từ nhà Thanh, quốc gia có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong khu vực. Tuy nhiên, chỉ như thế thôi thì không đủ. Thời điểm Tây Sơn bắt đầu hoạt động, bối cảnh chính trị xã hội ở Đàng Trong lúc này khá nhiều rối ren. Các chúa Nguyễn không còn khả năng kiểm soát chính quyền, đại thần Trương Phúc Loan nổi lên như một nhân vật chính trị trung tâm của vũ đài chính trị Đàng Trong. Khác với Hồ Quý Lý hay Mặc Đăng Dung trước đây; Trương Phúc Loan tuy tiếm quyền nhưng không đủ khả năng khống chế đại cục, tranh giành vương vị. Ông ta chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực mua quan bán tước, tích trữ của cải. Và đó là thời cơ thích hợp để phong trào Tây Sơn nổ ra; khởi nghĩa nêu cao khẩu hiệu ủng hộ Hoàng Tôn Dương, đánh đổ quyền thần Trương Phúc Loan. Cần lưu ý ở đây là ngay từ đầu nguyên nhân khởi nghĩa là để ủng hộ chúa Nguyễn; Tây Sơn đã ngầm công nhận chúa Nguyễn là lãnh đạo hợp pháp của Đàng Trong, nhờ đó mà dân chúng đã hưởng ứng và đi theo nghĩa quân. Nhiều cánh quân khởi nghĩa ban đầu theo Tây Sơn do nghĩ rằng Tây Sơn phò chúa Nguyễn; nhưng sau này khi thấy Tây Sơn thẳng tay giết hại các chúa thì đã ly khai và chống lại, tiêu biểu như cánh quân Chu Văn Tiếp. Tây Sơn dùng ngọn cờ ủng hộ chúa Nguyễn để tranh thủ lòng dân, và khi đã có được thực quyền thì họ lại ra tay sát hại các chúa không thương tiếc; mồ mả chín chúa nhà Nguyễn đều bị quật lên, tro cốt ném xuống sông; tổ chức truy sát công khai con cháu nhà Nguyễn.
Đồng ý đã thay triều đổi đại thì không nên cải lương, hay mềm lòng; nhưng có chăng họ đã quá vội vàng. Giết hại các chúa Nguyễn là Tây Sơn đã bắt đầu tháo bỏ chiếc mặt nạ chính thống mà mình đã kì công đeo bấy lâu, điều này đã chạm sâu đến lòng trung thành của những người còn thờ chúa.
Lùi về lịch sử hơn ba thế kỷ trước, khởi nghĩa nông dân Lam Sơn của Lê Lợi trong những ngày tháng chiến đấu ác liệt cuối cùng, để có thể thỏa hiệp với Vương Thông, lập con cháu nhà Trần nối ngôi. Ông đã cho lập Trần Cảo – hậu duệ nhà Trần lên làm vua, bản thân mình giữ chức Vệ quốc công. Sau đó, Trần Cảo thân cô sức yếu, sợ bị giết phải bỏ trốn. Lê Lợi cho người đuổi theo, ép uống độc chết. Nhà Trần không còn con cháu, nghiễm nhiên vương vị thuộc về Lê Lợi. Cùng một bản chất, thủ đoạn ra tay đều tàn độc; nhưng Lê Lợi đã thực hiện có phần “tinh tế” hơn, ít bị điều tiếng. Có thể dẫn ra giả thiết rằng Quang Trung đã dự đoán được trước các mối nguy hại này và Ngài tự tin với khả năng của mình có thể dọn dẹp tất cả trong 10 năm hay 20 năm. Tiếc thay, người tính không bằng trời tính; Ngài ra đi quá sớm khiến những vấn đề Ngài đặt ra là một bài toán quá khó đối với ấu chúa Quang Toản.
Một vấn đề quan trọng khác: NGƯỜI HOA. Nói về Nam Hà; miền Nam trước đây vốn bao gồm đất đai của Chân Lạp và các vùng đất chưa được khai phá. Các bồ thần nhà Minh vì tránh nạn quân Thanh đã đến nương nhờ chúa Nguyễn, chúa giao cho họ khai dân lập ấp các vùng đất mới. Từ đây, đất đai Đàng Trong ngày càng được mở rộng hơn về phía Nam và hình thành nên cộng đồng người Hoa đông đảo, giàu có. Người Hoa không thể một mình chống giữ các vùng đất mới nên cần phải nương nhờ các chúa, trở thành thần tử của chúa Nguyễn tạo nên mối liên kết, đó có thể xem là một mối ân tình. Từ đó, người Hoa tại Nam Hà luôn trung thành với chính quyền chúa Nguyễn. Nhưng mọi thứ trở nên xáo trộn khi Tây Sơn tiến đánh Nam Hà. Họ cho quân lính phá tan các khu vực buôn bán giàu có của người Hoa như vùng Cù Lao Phố. Đỉnh điểm là việc Thái Đức cho thảm sát 1 vạn người Hoa tại Nam Hà để báo thù cho Phạm Ngạn, tướng thân cận của Thái Đức. Ra chiến trường, đồng đội hơn anh em; một đồng đội chết cả đội quân có thể xông lên báo thù. Tuy nhiên, đó chỉ là cảm tính của người lính. Đằng này, Nguyễn Nhạc đường đường là tổng tư lệnh chỉ huy ba quân mà lại cư xử theo kiểu tình cảm vụn vặt. Huống chi ra chiến trường, anh không chết thì tôi chết, cái chết của Phạm Ngạn là chiến tử nơi sa trường, sao có thể xem là bất công để rồi báo thù.
Hãy nhìn cách Nguyễn Ánh đối đãi với dân chúng Quy Nhơn khi Ngài chiếm được; Ngài thừa biết Quy Nhơn là đất tổ của Tây Sơn nhưng vẫn không tiến hành báo thù; ngược lại còn giảm bớt thuế má, yên ủi lòng dân, nhờ đó dẹp tan sự chống cự; để sau này Võ Tánh an tâm thủ thành Quy Nhơn cả năm trời trước sức tấn công vũ bão của Tây Sơn. Hành động thảm sát người Hoa của Thái Đức đã vĩnh viễn đẩy người Hoa về với Nguyễn Ánh. Ân tình của chúa Nguyễn và ân oán với Tây Sơn đã khiến người Hoa tại Nam Hà hết lòng ủng hộ Nguyễn Ánh cả về nhân lực lẫn vật lực; giúp cho Ngài có thể giành được thế đứng chân tại Nam Hà; tạo nền tảng để đánh bại Tây Sơn về sau.
Hạn chế thứ hai đến từ sự phân tán quyền lực và chia rẽ nội bộ. Đây chính là nguyên nhân lớn nhất dẫn đến sự sụp đổ của Tây Sơn. Như đã nói ở trên, Tây Sơn thực chất giống một tập đoàn quân sự nhiều hơn là một vương triều chính thống. Mà đã là một tập đoàn thì sẽ bị lãnh đạo bởi nhiều cá nhân chứ không phải duy nhất. Nếu các cá nhân tài giỏi và đoàn kết thì tập đoàn sẽ mãi hùng mạnh, còn nếu chia rẽ hay tranh thủ lợi ích nhóm thì tất yếu sẽ suy kiệt. Có thể nhìn thấy trong thế giới thực tại với bằng chứng là tập đoàn Lotte của Hàn Quốc. Việc đấu đá quyền lực của cha con, anh em trong gia đình đã đẩy tập đoàn vào chỗ khốn cùng; các thành viên liên tục tố cáo lẫn nhau vô tình bóc mẽ nhiều sai phạm của Lotte trong mắt công chúng cùng với cơ quan tư pháp. Tây Sơn lúc mới thành lập là một nội bộ đoàn kết, lí tưởng (cướp của người giàu chia cho người nghèo) tuy nhiên sau khi giành được chính quyền dần bộc lộ sự tha hóa; lạm dụng vũ lực để giành quyền cai trị nhiều hơn là tranh thủ lòng dân; tiêu biểu là việc dùng vũ lực với người Hoa ở Nam Hà, điều này đã bị Nguyễn Ánh sau đó khai thác triệt để. Thái Đức ăn chơi hưởng lạc; chỉ bo bo giữ những gì mình có (trên cương vị là nhà sáng lập mà hành động như vậy thì sẽ tạo ra phản ứng không tốt đối với cấp dưới); nội bộ đánh giết lẫn nhau khiến dân chúng lầm than. Khởi đầu là tranh chấp giữa Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ.
Tây Sơn có hai trung tâm quyền lực chính là Quy Nhơn (Thái Đức) và Phú Xuân (Quang Trung, sau này là Cảnh Thịnh), đáng buồn là hai trung tâm này lại không vui vẻ gì; luôn phải đề phòng lẫn nhau. Đông Định Vương Nguyễn Lữ giữ Gia Định nhưng khả năng quân sự hạn chế, nhút nhát, chỉ cần kế ly gián nhỏ là đã bỏ chạy; Phạm Văn Tham phải một mình chống giữ và tất yếu mất về tay Nguyễn Ánh. Có thể thấy việc phân tán quyền lực đã làm cho sức mạnh Tây Sơn tại Gia Định yếu đi rất nhiều. Nếu chính quyền ở Quy Nhơn tập trung toàn lực hỗ trợ cho miền Nam thì chưa chắc Nguyễn Ánh đã dễ dàng tạo được thế đứng chân trên thành Gia Định. Nhưng không, Quy Nhơn đang còn bận đối đầu với “đại địch” Phú Xuân, hơi sức đâu mà giữ Nam Hà.
Sự chia rẽ nội bộ: ở đây có đến hai sự chia rẽ; chia rẽ giữa Quy Nhơn và Phú Xuân (chia rẽ trong Hội đồng quản trị) và chia rẽ giữa nội bộ tại Phú Xuân (chia rẽ trong Ban giám đốc). Chia rẽ giữa Quy Nhơn và Phú Xuân thể hiện ở việc Thái Đức lo sợ quân Phú Xuân tấn công nên chỉ lo phòng bị phía Bắc; từ chối hoặc hạn chế cứu viện cho chiến trường phía Nam. Thậm chí khi Quang Trung mất năm 1792, Thái Đức cũng không thể đi viếng do quân của Cảnh Thịnh ngăn giữ. Đỉnh điểm năm 1793, Thái Đức bị Nguyễn Ánh vây đánh Quy Nhơn đã cầu viện Phú Xuân giúp đỡ. Các tướng của Phú Xuân vận dụng “rất tốt” kế sách “Mượn đường diệt Quắc”; đánh lui quân Nguyễn xong sẵn chiếm luôn thành; việc làm này khiến cho Thái Đức uất hận mà chết. Sách lược này đã được các tướng Tây Sơn vận dụng không đúng lúc. Ngoại địch lúc này còn đang quá mạnh, chưa thể tiêu diệt mà lại gây ra tranh chấp lớn, mất đoàn kết nội bộ. Thực tế sau đó, các tướng lĩnh trung thành với Thái Đức đã bị nghi kị và giết hại; một số đã bỏ sang phe Nguyễn Ánh; điển hình là tướng Lê Trung - một trong những người tham gia tích cực chiến trường Nam Hà - trước đây theo Nguyễn Nhạc đã bị giết chết, con trai (có tài liệu nói con rể) là Lê Chất phẫn nộ mà bỏ sang phe Nguyễn Ánh, thông báo nội tình thủy quân Tây Sơn cho Nguyễn Ánh biết. Tướng Phan Văn Lân đang canh giữ biên giới phía Bắc sau khi nghe tin đã bất mãn mà bỏ đi. Việc phân biệt giữa những người theo Thái Đức và những người theo Cảnh Thịnh đã làm nội bộ Tây Sơn thêm xào xáo, ám hại lẫn nhau ngày càng nhiều và dần suy yếu.
***
Bây giờ là câu chuyện về những ngày đánh nhau của Tây Sơn sau khi Quang Trung mất.
Ngoại thích Bùi Đắc Tuyên nắm quyền hành. Để nói về tầm của Bùi Đắc Tuyên thì có thể kể đến việc: trong yến tiệc, vì muốn mua vui cho Thái tử Quang Toản mà Bùi Đắc Tuyên đã yêu cầu hai võ tướng giỏi côn pháp là Võ Đình Tú và Đặng Văn Long thi tài đấu côn. Hai tướng đành miễn cưỡng ra thi đấu. Sau vua Quang Trung biết được sự việc đã lên tiếng quở trách và nghiêm cấm không được tái diễn. Có thể thấy nhân vật này là người rất có “tài” làm chia rẽ nội bộ. Năm 1794, danh tướng Lê Văn Hưng sau khi mang quân đánh Phú Yên, đã hợp sức với Nguyễn Quang Huy (tướng của Thái Đức) chiếm lại được từ tay quân Nguyễn. Sau đó Hưng giao cho Nguyễn Quang Huy giữ rồi rút về. Bùi Đắc Tuyên nhân đó xàm tấu với Cảnh Thịnh rằng Hưng có ý phản nghịch (cấu kết với phe Quy Nhơn) nên bắt giết; Tây Sơn vì thế mất một tướng tài.
Chưa dừng lại, Võ Văn Dũng đang ở Thăng Long cũng bị Tuyên triệu tập về Phú Xuân hòng kiềm chế. Trên đường về Võ Văn Dũng đã gặp Trần Văn Kỷ (đang bị Tuyên lưu đày) nên biết sớm thông tin và ra tay trước. Võ Văn Dũng huy động các tướng lĩnh bắt giết cha con Bùi Đắc Tuyên và tiện tay triệu hồi Ngô Văn Sở ở Thăng Long về xử chết vì cho rằng Sở thuộc phe của Tuyên. Cuộc thanh trừng nội bộ này khiến cho Trần Quang Diệu dù đang tiến quân rất thuận lợi ở Diên Khánh cũng phải rút về để giải quyết, về đến Phú Xuân suýt nữa là đánh nhau với Võ Văn Dũng. Liên tiếp về sau; Tây Sơn liên tục rơi vào tranh đấu nội bộ, lạm dụng quân đội để giải quyết mâu thuẫn. Các tướng tự lập phe phái, xàm tấu lẫn nhau, không coi trọng ấu chua. Về phần mình, Cảnh Thịnh sợ uy quyền lớn mạnh của các tướng Trần Quang Diệu, Võ Văn Dũng, Võ Đình Tú,..nên đã tìm cách chia rẽ, gây mất đoàn kết giữa các tướng. Có thể nói Tây Sơn từ lục đục chìm sâu hơn vào khủng hoảng nội bộ; ấu chúa chẳng những không thể giải quyết mà còn tiếp tay thêm vào quá trình mâu thuẫn. Một Tây Sơn lục đục nội bộ, mất lòng dân đối đầu với một Gia Long đang hừng hực khí thế, quân đội hùng mạnh. Cán cân cuộc chiến đã bắt đầu có sự dịch chuyển.
Về Quang Toản: Vua Quang Trung có thể không nhìn sai về Quang Toản; nhưng Ngài không thể thắng được thời gian. Nếu Quang Trung có thể sống lâu hơn 10 hay 20 năm thì biết đâu rằng Ngài có thể đào tạo Quang Toản thành một minh chúa. Trước khi mất, Ngài còn đánh giá: “Ta mở mang bờ cõi, khai thác đất đai, có cả cõi Nam này. Nay đau ốm, tất không khỏi được. Thái tử tư chất hơi cao, nhưng tuổi còn nhỏ. Ngoài thì có quân Gia Định là quốc thù, mà Thái Đức thì tuổi già, ham dật lạc, cầu yên tạm bợ, không toan tính cái lo về sau. Khi ta chết rồi, nội trong một tháng phải chôn cất, việc tang làm lao thảo thôi. Lũ ngươi nên hợp sức mà giúp Thái tử sớm thiên đô về Vĩnh Đô để khống chế thiên hạ. Bằng không quân Gia Định kéo đến thì các ngươi không có chỗ chôn thân!”.
Từ những gì vua nói lúc lâm chung có thể mang đến cho chúng ta nhiều vấn đề. Thứ nhất, Ngài lo lắng về việc Quang Toản còn quá nhỏ để có thể điều hành công việc; điều này đã quá hiện hữu. Thứ hai, Quang Trung nhìn nhận quân Gia Định của Nguyễn Ánh là thế lực nguy hiểm nhất vào thời điểm hiện tại. Ngài đã dự định huy động một đội quân hùng hậu vào Nam, quyết tâm tiêu diệt kẻ đại thù. Một kế hoạch vô cùng chu đáo; chặn đứng mọi con đường sang Xiêm hay ra biển của Nguyễn Ánh; Quang Trung thực sự đánh giá rất cao Gia Long. Điều đó càng thể hiện rõ khi ban đầu Ngài dự định một kế hoạch khổng lồ chủ động tấn công vào sào huyệt kẻ thù; nhưng khi đổ bệnh Ngài chỉ yêu cầu Trần Quang Diệu phải tập trung toàn lực giúp Quang Toản dời đô về Nghệ An, chuyển hoàn toàn sang thế thủ. Ngài đánh giá được rằng ngoài bản thân mình ra thì Tây Sơn không còn ai đủ khả năng dẫn quân vào Nam đương đầu với Nguyễn Ánh. Trong khi Phú Xuân lại không phải là nơi dễ phòng thủ so với sức mạnh thủy quân nhà Nguyễn. Tiếc thay, không một ai trong Tây Sơn làm theo lời yêu cầu cuối cùng của nhà vua.
Sự chênh lệch tầm nhìn cũng như năng lực giữa Quang Trung và cấp dưới quá rõ rệt tạo ra một lỗ hổng lớn khi Ngài mất. Thiếu Ngài, tác chiến không có định hướng, rối bời. Trước đây, thủy quân Tây Sơn dù yếu hơn; nhưng nhờ có Quang Trung chỉ huy, họ vẫn anh dũng đánh bại thủy quân của Gia Long. Giờ đây, mọi chuyện đã khác; quân chủ lực Tây Sơn do Trần Quang Diệu nắm giữ đánh rất khá nhưng không giành được thắng lợi quan trọng, chỉ làm tròn vai chứ không gây đột biến. Võ Văn Dũng giỏi chính trị, ngoại giao nhưng cầm quân không tốt, liên tục bại trận, nướng hết thủy quân. Võ Đình Tú, Nguyễn Văn Tuyết co cụm phòng thủ, không đóng góp được gì nhiều. Lê Văn Hưng, Lê Trung, Ngô Văn Sở đều đã bị giết. Giới văn nhân hoàn toàn bị đặt ra ngoài vòng chiến, Ngô Thì Nhậm tham gia chiến trường hạn chế. Quân Tây Sơn tác chiến theo kiểu dập lửa; cháy đâu dập đó; không ngăn được đám cháy lan tỏa.
Điểm sáng duy nhất trên chiến trường có lẽ là Nguyễn Quang Huy, thân yếu thế cô nhưng liên tục khuấy đảo bên trong lòng địch. Tuy nhiên; tất cả đều là không đủ. Tây Sơn sụp đổ như một vấn đề tất yếu.
Lời kết:
Cái chết của Vua Quang Trung luôn là một điều tiếc nuối lớn của lịch sử. Tuy nhiên, sự sụp đổ của Tây Sơn thì chưa hẳn. Họ đã quên đi cách thu phục lòng dân mà mải mê đấu đá nhau. Nếu lòng dân nhìn Nguyễn Ánh với sự xấu xa, thì cớ sao Nam Hà chưa bao giờ quên ngài? Việc bỏ quên lòng dân khi lên đến đỉnh cao danh vọng là hạn chế cuối cùng nhưng đấy là hạn chế lớn lao mang tầm vĩ mô nhất.
Nguyễn Trãi đã từng nói: “Thuyền bị lật mới biết sức dân mạnh như sức nước, nước có thể chở thuyền nhưng nước cũng có thể lật thuyền được.”
Trên một bình diện nào đó, với những hạn chế của Tây Sơn ta lại thấy được cái chính trị toàn diện của Gia Long Nguyễn Ánh.
Rất nhiều người tiếc, nhưng cũng có thể chưa hẳn đã tiếc. Chỉ biết rằng lịch sử đã chọn Gia Long thay vì Quang Trung.
Võ Tánh - Trần Quang Diệu: Anh hùng trọng Anh hùng
© Thiện Tiger @ Người Nhà Quê
Thái phó Trần Quang Diệu cho quân đắp lũy vây thành Bình Định (Thành Hoàng Đế - Quy Nhơn) cả bốn mặt, đốc quân đánh hàng ngày. Do thành cao và chắc nên chuyện đánh úp rất khó với quân Tây Sơn. Việc mở đường máu từ trong thành ra hầu như không thể.
Để giữ vững thành bước qua tháng thứ mười bốn, quân và dân dưới sự lãnh đạo của Quận công Võ Tánh và Lễ bộ Ngô Tùng Châu có kỷ luật và tinh thần chiến đấu cực kỳ mạnh mẽ. Lương thực cạn, chỉ có một đường ngầm duy nhất thông ra ngoài để gửi thư mật báo cho Chúa Nguyễn. Trước tình hình ngày càng nguy cấp bởi sức lực binh sĩ hao mòn, Quận công Võ Tánh chỉ đạo giết voi và ngựa yếu để dùng qua ngày.
Có người đến khuyên Quận công và Lễ bộ hãy bỏ trốn về hội quân cùng chúa Nguyễn ở ngoài thành, Ngài gạt phăng nói "Ta phụng mệnh Chúa thượng để giữ thành, giờ lo thân bỏ chạy thì làm sao ăn nói với quân đang chiến đấu cùng mình và cả Chúa thượng"
Sau trận thủy chiến lớn nhất trong lịch sử tại Thị Nại, quân Nguyễn chiến thắng, đẩy binh lực Tây Sơn dồn về tăng cường quyết lấy lại thành Bình Định. Quận công Võ Tánh lập tức gửi mật thư báo Chúa Nguyễn nên đánh lấy Phú Xuân vì đây là cơ hội ngàn vàng để gầy cơ nghiệp. Ông biết chắc chắn Chúa Nguyễn sẽ dồn quân đánh thành Bình Định để giải vây cho quân Nguyễn bị bao vây gần mười bốn tháng.
Mở cửa thành xua quân đánh nghi binh, quân Tây Sơn bị hút vào trận chiến tại thành Bình Định, khi biết quân Nguyễn đã chiếm được Phú Xuân, Võ Tánh bảo Lễ bộ Ngô Tùng Châu: "Ta sẽ chết tại thành này chứ không để rơi vào tay giặc, còn ông ráng lo liệu bảo toàn tính mạng vì quân thù ít giết quan văn". Nói xong ông cho lập đàn hoả thiêu, có thêm chất nổ. Đàn chưa xong thì ông nghe quân báo Lễ bộ Ngô Tùng Châu đã uống thuốc độc tự vẫn. Ông khâm liệm người đồng liêu với hai dòng nước mắt than rằng "Ông lại đi trước tôi một bước, hỡi quan văn anh hùng".
Về trại, ông viết thư rồi sai lính mở thành gửi Thái phó Trần Quang Diệu: "Ta với ông cùng vai chủ tướng, chỉ khác là không cùng thờ một chúa, nay ta quyết thác để trao thành, chỉ mong ông không tàn sát quân lính và dân lành".
Bước lên giàn hoả với quan phục chỉnh tề, ông quay về hướng Phú Xuân, nơi Chúa Nguyễn đang ngự để hành lễ. Ông châm điếu thuốc rít vài hơi và thẩy vào bành thuốc nổ. Một tiếng nổ cực lớn, lửa cháy và xác gỗ bay tứ tung, cả hàng quân quỵ xuống để đưa tiễn chủ tướng của mình.
Cửa thành mở, quân Tây Sơn tràn vào, Thái phó Trần Quang Diệu tận mắt chứng kiến cảnh bi hùng của người chủ tướng đang là đối thủ của mình. Ông nghiêng mình tạ lễ và ra lệnh an táng Võ Tánh chu đáo, chỉ đạo quân Tây Sơn không giết một ai trong thành.
Khi lên ngôi Hoàng Đế, vua Gia Long tiến hành trả thù Tây Sơn bằng nhiều hình thức ghê rợn, riêng Trần Quang Diệu, ông cho chọn cách tự sát bằng thuốc độc.
Bìa sách "Trung Tiết Anh Hùng - Lịch sử ông Võ Tánh" (1930) của tác giả Huyền Mặc đạo nhân miêu tả cảnh Quận công Võ Tánh tự sát
Vì sao vua Gia Long trả thù tàn khốc nhà Tây Sơn?
Vậy nên re-post ở đây để đọc lại khi muốn, ngoài ra có thể tham khảo thêm thread này để hiểu rõ hơn về Tây Sơn (và cũng để không tin SGK Lịch sử của VN 😢😢😢).
Vua Gia Long Nguyễn Phúc Ánh
(tranh do Viet Toon vẽ lại từ di ảnh)
(tranh do Viet Toon vẽ lại từ di ảnh)
Đôi nét lịch sử
Sau 25 năm chiến đấu kiên trì và gian khổ, ngày mồng 3 tháng 5 năm Tân Dậu (13/6/1801) Nguyễn Vương (vua Gia Long) tái chiếm kinh đô cũ Phú Xuân, đuổi vua tôi Cảnh Thịnh chạy dài ra Bắc. Một năm sau, ngày mồng 2 tháng 5 năm Nhâm Tuất (1/6/1802), tuy chưa chính thức lên ngôi hoàng đế (1) nhưng theo lời đề nghị của bầy tôi, vua ban hành niên hiệu Gia Long, mở ra một triều đại mới của nhà Nguyễn.
Vào đầu thế kỷ XX, vua Khải Định đã chọn ngày này (mồng 2 tháng Năm âm lịch) làm ngày quốc khánh của nước Đại Nam, đặt tên là ngày Hưng quốc khánh niệm. Những ai ở lứa tuổi trên 70 ở Trung kỳ, từng cắp sách đến trường có thể còn nhớ đôi chút về ngày này, nhất là ở Huế. Đó là ngày mừng đất nước thống nhất. Niên hiệu Gia Long bao hàm trong ý nghĩa đó – vua muốn nói ông là người đã đi từ Gia Định thành tới Thăng Long thành để thống nhất đất nước (Võ Hương An, Thăng Long và Gia Long).
Ngay sau khi chiếm lại Phú Xuân và trong khi vua Cảnh Thịnh của Tây Sơn đang còn làm chủ ở miền Bắc thì Nguyễn Vương đã cho “Phá hủy mộ giặc Tây Sơn Nguyễn Văn Huệ, bổ săng, phơi thây, bêu đầu ở chợ” (Thực lục I, tr.473).
Sau khi chiếm được Bắc Hà, bắt được trọn gói vua tôi, anh em vua Cảnh Thịnh, hoàn thành cuộc thống nhất đất nước từ Nam chí Bắc, vua Gia Long khải hoàn về kinh. Ngày Giáp Tuất tháng 11 năm Gia Long thứ 1 (7 tháng 11 Nhâm Tuất, 1/12/1802) vua đem tù binh ra làm lễ hiến phù ở Thái Miếu. Hiến phù là lễ trình diện tù binh trước bàn thờ tổ tiên, và Thái Miếu là nơi thờ 9 đời chúa Nguyễn.
Sau lễ, “Sai Nguyễn Văn Khiêm là Đô thống chế dinh Túc trực, Nguyễn Đăng Hựu là Tham tri Hình bộ áp dẫn Nguyễn Quang Toản [vua Cảnh Thịnh] và em là Quang Duy, Quang Thiệu, Quang Bàn ra ngoài cửa thành, xử án lăng trì, cho 5 voi xé xác, đem hài cốt của Nguyễn Văn Nhạc và Nguyễn Văn Huệ giã nát rồi vất đi, còn xương đầu lâu của Nhạc, Huệ, Toản và mộc chủ [bài vị] của vợ chồng Huệ thì đều giam ở Nhà đồ Ngoại [Ngoại Đồ Gia, cơ quan chế tạo của triều đình, sau gọi là Võ Khố] (năm Minh Mệnh thứ 2 đổi giam vào ngục thất cấm cố mãi mãi). Còn đồ đảng là bọn Trần Quang Diệu, Võ Văn Dũng đều xử trị hết phép, bêu đầu cho mọi người biết. Xuống chiếu bố cáo trong ngoài” (Thực lục I, tr.531).
Trong chiếu bố cáo cho toàn dân được rõ về lễ hiến phù ngày 7 háng 11 Nhâm tuất, có câu mở đầu: “Trẫm nghe, vì chín đời mà trả thù là nghĩa lớn kinh Xuân Thu…” và kết thúc bằng câu “Nhạc Huệ trời đã giết rồi, cũng đem phanh xác tan xương, để trả thù cho Miếu Xã, rửa hận cho thần nhân” (Thực lục I, tr.532,533).
Theo tài liệu của Bissachère, trước khi nhận lãnh cái chết thảm khốc, anh em vua Cảnh Thịnh còn bị bắt phải chứng kiến cảnh lính tráng tiểu tiện vào sọt đựng hài cốt của cha (Nguyễn Huệ) và bác (Nguyễn Nhạc) (theo hồi ký của Bissachère) trước khi hài cốt bị đem “giã nát rồi vất đi”.
Phẩm bình của lịch sử
Tại miền Nam trước 1975, có hai bộ thông sử tiếng Việt thông dụng là Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim và Việt Sử Toàn Thư của Phạm Văn Sơn. Viết về vua Gia Long, cả hai bộ sử đều giống nhau ở một điểm: có phê phán sự hẹp lượng của vua Gia Long qua việc giết hại công thần (vụ án Nguyễn Văn Thành và vụ án Đặng Trần Thường), có kể rõ việc hành hình trả thù Tây Sơn nhưng hoàn toàn không bình luận, phê phán gì đến sự “quá tay” trong việc này. Tại sao?
Hoa Bằng, tác giả Quang Trung, Anh hùng dân tộc (Nxb Bốn Phương, Saigon, 1953) khi kết luận thiên biên khảo đầu tiên bằng tiếng Việt về đề tài này đã ngậm ngùi viết: “Vậy mà Nã Phá Luân [Napoléon I] được gởi nắm xương trong đền Invalides để cho người sau hoài niệm, viếng thăm; còn Quang Trung: mả phải đào, xương phải tán, dòng dõi bị chu di, sự nghiệp liệt liệt oanh oanh gói tròn trong một chữ ‘Ngụy’”.
Nhà viết sử Trần Gia Phụng trong Nhà Tây Sơn (Nxb Non Nước, Toronto, 2005) cũng đã có lời bình phẩm nhẹ nhàng nhưng nghiêm khắc: “Cuộc trả thù được vua Gia Long xem là ‘nghĩa lớn Kinh Xuân Thu’ nhưng hành hạ di cốt địch thủ trước mắt con cái họ trái hẳn với đạo lý cổ truyền của dân tộc” (tr.240).
Phê bình mạnh tay, mạnh mẽ hơn có Quách Giao:
Nhà Nguyễn đối với nhà Tây Sơn vô cùng khắc nghiệt. Quật mả Vua Thái Ðức, Vua Quang Trung, chém giết dòng họ, tướng tá nhà Tây Sơn đến thế, Nguyễn Phúc Ánh chưa cho là đủ, còn truyền đào mồ mả của cha ông hai nhà anh hùng áo vải và của những người đã theo nhà Tây Sơn và đã chết trước khi non sông đổi chủ.
Còn đối với Nhà Tây Sơn thì Nguyễn Phúc Ánh chém tất cả dòng họ, từ Vua Bửu Hưng [Cảnh Thịnh], cho tới một em bé mới sanh mà đã lọt vào ngục thất. Lại truyền đào mả Vua Thái Ðức và Vua Quang Trung, nghiền xương đổ xuống bể. Còn sọ thì đem xiềng nơi ngục thất trong Hoàng Cung để làm lọ đi tiểu.
Ðể nhổ cỏ cho sạch gốc, Nguyễn Phúc Ánh sức mọi nơi truy tầm những bà con gần xa của họ Nguyễn Tây Sơn, và những Tướng Tá của Tây Sơn còn trốn tránh nơi sơn dã. Hai người con Vua Thái Ðức là Văn Ðức, Văn Lương và cháu nội, con Nguyễn Bảo, là Văn Ðẩu, nương náu nơi Mộ Ðiểu, vùng An Khê.
Vua tôi Nhà Nguyễn biết nhưng sợ người Thượng, không dám đến bắt. Mãi đến năm Minh Mạng thứ 12 (1832) thấy tình thế đã yên, ba chú cháu mới đem nhau về thăm quê cũ ở Kiên Mỹ. Bọn bất lương đi mật báo. Quân Nhà Nguyễn đến vây bắt giải về Phú Xuân giết chết.
Ngót 150 năm, Nhà Nguyễn cố làm cho người người quên Nhà Tây Sơn. Những người yêu nước vẫn luôn nhớ đến Nhà Tây Sơn, ngọn bút yêu nước vẫn chép đi chép lại, vẫn tìm tòi trong nơi khuất tịch những tài liệu còn dấu cất, để viết về Nhà Tây Sơn.
Và tiếng Anh hùng Áo Vải, Anh Hùng Dân Tộc mãi còn vang, khi nhẹ nhàng, khi mạnh mẽ, trên đất nước Việt Nam, từ Nam chí Bắc. Còn Nhà Nguyễn đã làm được gì?
Có người bảo rằng đã thống nhất Bắc Nam. Ðó là quên rằng chính Nhà Tây Sơn đã thống nhất Bắc Nam, rồi Nguyễn Phúc Ánh đánh chiếm trên tay Ðông Ðịnh Vương và Cảnh Thịnh. Sau bao phen bể nổi dâu chìm Nhà Nguyễn còn để lại tiếng Rước voi, cõng rắn.
Trăm năm bia đá thời mòn
Nghìn năm bia miệng mãi còn trơ trơ.
Trong văn hóa phương Tây, đánh nhau là đánh nhau nhưng không có chuyện trả thù kẻ chiến bại một cách tàn nhẫn, nhất là đối với người đã chết. Do đó, khi bắt gặp hành động “dã man” này của vua Gia Long, Stanley Karnow, tác giả tiếng tăm bộ sử VietNam, A History (Penguin Book, 1984) đã viết:
“Ông ta tỏ ra chẳng khoan dung chút nào đối với kẻ thù đã chiến bại, dù đã chết hay còn sống. Binh sĩ của ông đã quật xương cốt của một cặp vợ chồng cầm đầu Tây Sơn đã chết [Nguyễn Huệ], tiểu tiện vào xương cốt đó trước sự chứng kiến của con cái họ và những người này sau đó tay chân bị trói vào 4 con voi và xé nát.” (p.65)
Nếu Nhà Tây Sơn không có Quang Trung Nguyễn Huệ với chiến thắng quân Thanh và quân Xiêm vang dội trong lịch sử thì hành động “vì 9 đời mà trả thù” của vua Gia Long chưa chắc đã bị búa rìu dư luận nhiều như đã xảy ra.
Ngoài việc ghi chép khá rõ ràng của Quốc Sử Quán Nhà Nguyễn thì hồi ký sống động của giáo sĩ De la Bissachère về việc hành hình trả thù của vua Gia Long đối với anh em và vua tôi Cảnh Thịnh (2), đã gây tác động tâm lý không nhỏ trong giới sử học Đông Tây (Thực ra ông này không chứng kiến cuộc hành hình mà chỉ nghe ai đó kể lại).
Thử đi vào mạng lưới toàn cầu, gõ mấy từ khóa như Gia Long, Tây Sơn, Nguyễn Huệ, thì tha hồ đọc công luận phẩm bình, đa số đều chê Gia Long về việc này. Điều này cũng dễ hiểu thôi vì hào quang chiến thắng quân Xiêm và quân Thanh của vua Quang Trung rực rỡ quá, đã che mất sự thật thê thảm ở bên trong.
Thêm vào đó, với mấy chục năm lịch sử triều Nguyễn do Gia Long khai sáng, đã bị miệt thị thậm tệ, đã ảnh hưởng không ít trên sự nhận thức của người đọc, nhất là giới trẻ. Mặc dầu ngày nay gió đã đổi chiều, đã bắt đầu có sự chuyển biến trong nhận thức về sự nghiệp của Nhà Nguyễn (3) nhưng không thiếu chi người vẫn tư duy trong nếp cũ.
Câu hỏi đặt ra
Các sách sử Việt Nam viết về hành vi “tàn ác” trả thù Tây Sơn của vua Gia Long đều lấy tài liệu từ các bộ chánh sử của Nhà Nguyễn (Đại Nam Thục lục đệ nhất kỷ, Đại Nam Liệt Truyện ), trước khi biết đến các chi tiết khác do nguồn sử liệu Tây phương cung cấp. Sử thần Nhà Nguyễn trong Quốc Sử Quán đã không giấu diếm gì cả, viết trắng chuyện này ra cho hậu thế cùng biết, người sau chỉ lặp lại, chỉ thêm lời bình phẩm nặng nể mà không có bớt.
Riêng người viết, trong niềm ngưỡng mộ chiến thắng oanh liệt hào hùng của vua Quang Trung trước quân Xiêm và quân Thanh xâm lăng, ban đầu thì cũng đồng ý với những bình phẩm chê trách hành động của vua Gia Long đối với Tây Sơn là thái quá, tàn nhẫn, nhưng sau đó, khi được biết những nguồn tin khác, không khỏi đắn đo tự hỏi và tìm lời giải đáp.
Vua Gia Long vốn không phải là con người hiếu sát (4) .Ngay cả việc đối với họ Trịnh, hai bên đánh nhau ròng rã 45 năm trời, vậy mà khi đã lấy được nước (1802), vẫn đối xử tốt với con cháu họ Trịnh chứ đâu đến cạn tàu ráo máng như với Tây Sơn?
Sau khi làm chủ Bắc hà, vua “Sai chọn người dòng dõi họ Trịnh để giữ việc thờ cúng họ Trịnh. Trước là khi đại giá Bắc phạt, người họ Trịnh ai ai cũng sợ bị giết. Vua thấu rõ tâm tình, xuống chiếu dụ rằng: ‘Tiên đế ta với họ Trịnh vốn là nghĩa thông gia. Trung gian Nam Bắc chia đôi, dần nên ngăn cách, đó là việc đã qua của người trước, không nên nói nữa. Ngày nay, trong ngoài một nhà, nghĩ lại mối tình thích thuộc bao đời, thương người còn sống, nhớ người đã mất, nên lấy tình hậu mà đối xử. Vậy nên cùng báo cho nhau, họp chọn lấy một người trưởng họ, giữ việc thờ cúng để giữ tình nghĩa đời đời” (Thực lục I, tr.508).
Vậy là Trịnh Tư được giao lo việc thờ cúng, họ Trịnh được cấp 500 mẫu ruộng để lấy huê lợi cúng tế hàng năm, 247 người họ Trịnh được xét tha thuế dinh và miễn binh dao (đi lính và chịu sưu dịch).
Ai cũng biết La Sơn Phu tử Nguyễn Thiếp, được coi như một Gia Cát Lượng của vua Quang Trung, một cố vấn tối cao, được vua quan trên dưới đều kính nể (4 lần vua khẩn khoản mời ra giúp, cuối cùng nhận chức Viện trưởng Viện Sùng Chính năm 1790, giúp vua chấn chỉnh việc giáo dục, văn hóa, giúp vua chọn đất Nghệ An làm Phượng Hoàng trung đô…).
Khi Nguyễn Vương tái chiếm Phú Xuân, ông đang ở Huế giúp vua Cảnh Thịnh nhưng không chạy theo khi vua đào thoát (hay chạy theo không kịp?) và dường như không bị bị bắt mà chỉ quản thúc tại gia, dù phía Nguyễn Vương biết rõ lý lịch, sau đó Nguyễn Vương đã ra lệnh:
“Thả xử sĩ ở Nghệ An là Nguyễn Thiếp về. Thiếp là người xã Nguyệt Áo huyện La Sơn, đậu Hương tiến đời Lê, làm quan huyện Thanh Chương, bỏ quan về nhà. Khi nhà Lê mất, theo lời mời của Nguyễn Quang Toản mà ở lại Phú Xuân. Tới nay vào yết kiến, xin trở về làng. Vua [Nguyễn Vương] dụ rằng ‘Khanh là người tuổi tác, đạo đức, rất được người ta trông cậy. Sau khi trở về núi nên khéo léo đào tạo lấy nhiều học trò để ra sức phò giúp thịnh triều, khỏi phụ tấm lòng rất mực mến lão kính hiền của ta’. Bèn sai quan quân đưa về” (Thực lục I,tr.445).
Lại năm 1803, phái đoàn do vua Cảnh Thịnh phái đi sứ Nhà Thanh (gồm Lê Đức Thận, Nguyễn Đăng Sở và Vũ Duy Nghi) bị trả về nước, bị quan Bắc thành bắt giải về Kinh, vua Gia Long tha hết cho về quê. Lại khi Bộ Hình tâu xin vua định đoạt số phận của người vợ lẽ Nguyễn Nhạc cùng 2 người em họ tên Đại và Vạn bị bắt thì vua nói: “Vợ lẽ Nhạc là một người đàn bà thôi. Bọn Đại tuy là thân đảng của giặc Nhạc mà không dự binh quyền, nay Nhạc chết rồi, giết đi thì có ích gì?” (Thực lục I, tr.544).
Những chứng dẫn nho nhỏ đó cho thấy vua Gia Long là con người phải chăng, tùy theo người, theo trường hợp mà có quyết định tha hay phạt, chứ không phải bạ đâu giết đó, thà giết lầm hơn bỏ sót. Vậy tại sao giết Tây Sơn chưa đủ, phải hành hạ mới hả, kể cả nắm xương khô. Thù chi mà dữ vậy?
Sự thật là đây
Về chuyện vua Gia Long trả thù Tây Sơn, nhà viết sử Trần Gia Phụng đã đi xa hơn các học giả đi trước khi lần đầu tiên ông phân tích chính xác rằng:
“Không kể cá nhân ông bị quân đội Tây Sơn truy đuổi nhiều lần suýt chết, vua Gia Long thâm thù nhà Tây Sơn vì ba việc chính: thứ nhất, năm 1777 Định Vương Nguyễn Phúc Thuần [chú ruột vua Gia Long], Tân Chính Vương Nguyễn Phúc Dương [em chú bác ruột] và Nguyễn Phúc Đồng [anh ruột] bị quân Tây Sơn bắt giết ở Gia Định. Thứ nhì, hai người em [ruột] của Gia Long là Nguyễn Phúc Mân và Nguyễn Phúc Thiển bị chết về tay quân Tây Sơn năm 1783. Thứ ba, vua Quang Trung cho quật mộ của Nguyễn Phúc Côn (phụ thân của Gia Long), đem hài cốt đổ xuống sông năm 1790” (Việt Sử Đại Cương, Tập 2, tr.445).
Chừng đó nợ máu nghe đã nặng (5 người cật ruột), nhất là món nợ thứ 3, nhẹ vật chất mà nặng tâm linh và đạo đức, ít người biết. Nhưng kể vậy cũng chưa đủ.
Khi đọc câu mở đầu của chiếu bố cáo lễ hiến phù: “Trẫm nghe, vì chín đời mà trả thù là nghĩa lớn kinh Xuân Thu…” (5) (Thực lục I, tr.532) tôi không khỏi mỉm cười một mình với ý nghĩ: thiệt mấy ông đời xưa văn chương lớn lối quá, cái chi cũng lôi điển tích với sách vở ra, tô vẽ cho long trọng. Nhưng sau đó, khi đọc kỹ Thực lục mới biết mấy chữ vì 9 đời mà trả thù mang một ý nghĩa rất thực, rất cụ thể, bên cạnh màu sắc điển tích văn chương tô điểm.
Ngày 13/6/1801, Nguyễn Vương (vua Gia Long) tái chiếm kinh đô Phú Xuân, nơi ông đã vội vã ra đi khi mới 13 tuổi (ta), và ròng rã 27 năm mơ ước được trở về. Tuy đã làm chủ được Phú Xuân nhưng lực lượng hùng hậu của Tây Sơn Cảnh Thịnh vẫn còn ở bên kia lũy Trường Dục (Quảng Bình), vậy mà đến đầu tháng 8 năm đó đã lo sửa sang lăng mộ tổ tiên và cấp tốc hoàn tất ngay trong tháng.
Sao việc này lại làm gấp rút còn hơn cả công tác sửa sang thành trì, xây đồn đắp luỹ để phòng chống Tây Sơn? Xin đọc kỹ đoạn ghi chép của Thực lục sau đây, có thể thấy được lý do thúc đẩy (những chữ in đậm là do người viết, chữ ghi giữa hai ngoặc đứng [x] là chú giải của người viết):
“Tháng 9, ngày Ất hợi [ 9/8/1801], sửa lại sơn lăng.
Trước kia giặc Tây Sơn Nguyễn Văn Huệ tham bạo vô lễ, nghe nói chỗ đất phía sau lăng Kim Ngọc (tức lăng Trường Mậu) [lăng của chúa Ninh Nguyễn Phúc Thái] rất tốt, định đem hài cốt vợ táng ở đó. Hôm đào huyệt, bỗng có hai con cọp ở bụi rậm nhảy ra, gầm thét vồ cắn, quân giặc sợ chạy. Huệ ghét, không muốn chôn nữa. Sau Huệ đánh trận hay thua, người ta đều nói các lăng liệt thánh [các chúa Nguyễn] khí tốt nghi ngút, nghiệp đế tất dấy.
Huệ bực tức, sai đồ đảng đào các lăng, mở lấy hài cốt quăng xuống vực. Lăng Hoàng Khảo ở Cư Hóa [lăng Cơ Thánh của Nguyễn Phúc Côn, thân sinh vua Gia Long] Huệ cũng sai Đô đốc Nguyễn Văn Ngũ đào vứt hài cốt xuống vực ở trước lăng. Nhà Ngũ ở xã Kim Long bỗng phát hỏa. Ngũ trông thấy ngọn lửa chạy về. Người xã Cư Hóa là Nguyễn Ngọc Huyên cùng với con là Ngọc Hồ, Ngọc Đoài ban đêm lặn xuống nước lấy vụng hài cốt ấy đem giấu một nơi. Đến nay, Huyên đem việc tâu lên.
Vua thương xót vô cùng, thân đến xem chỗ ấy, thì vực đã bồi cát mấy chục trượng. Tức thì sai chọn ngày lành làm lễ cáo và an táng lại. Các lăng đều theo nền cũ mà xây cao lên. Ngày Kỷ hợi [1/11/1801], vua thân đến tế cáo, nghẹn ngào sa lệ, bầy tôi đều khóc cả. Sai đổi xã Cư Hóa làm xã Cư Chính, cho dân miễn dao dịch làm hộ lăng. Cho Huyên làm Cai đội (năm Minh Mệnh thứ 11[1830] phong An Ninh bá, lập đền thờ ở núi Cư Chính) con là Ngọc Hồ, Ngọc Đoài tòng quân ở Bình Định cũng được gọi về hậu thưởng cho” (Thực lục I, tr.466).
Gạt ra ngoài những chi tiết hoa lá cành như hai con cọp trong bụi rậm nhảy ra, đang đào mả thì nhà cháy, v.v., đoạn sử ngắn ngủi do Thực lục ghi lại tiết lộ hai điều quan trọng mà ít người biết đến hoặc biết mà vì một lý do nào đó đã lơ đi hoặc chỉ phớt nhẹ nói qua:
– Thứ nhất, Quang Trung Nguyễn Huệ đã đào hết lăng tẩm của 8 đời chúa Nguyễn tại Thừa Thiên, lấy hài cốt ném xuống sông. Việc này cộng với việc giết chết vị chúa thứ 9 là Định Vương Nguyễn Phúc Thuần tại Long Xuyên năm 1777 thì quả nhiên vua Gia Long tính sổ 9 đời không sai chậy chút nào. Vì vậy có thể nói được rằng chữ 9 đời có một ý nghĩa rất cụ thể.
Đây là 8 đời chúa Nguyễn:
- Chúa Tiên Nguyễn Hoàng (1558-1613);
- Chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên (1613-1635);
- Chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan (1635-1648);
- Chúa Hiền Nguyễn Phúc Tần (1648-1687)
- Chúa Ngãi Nguyễn Phúc Thái (1687-1691);
- Chúa Minh Nguyễn Phúc Chu (1691-1725);
- Chúa Ninh Nguyễn Phúc Thụ (1725-1738);
- Võ Vương Nguyễn Phúc Khoát (1738-1765);
Về ông tổ Nguyễn Kim, có lẽ vì không biết đích xác mộ phần nẳm ở đâu trong cái bát ngát của núi Triệu Tường ở Thanh Hóa, nên vua Quang Trung đành phải cho qua mà không tính sổ.
Tám đời chúa Nguyễn này không có hận thù gì với anh em Tây Sơn, đã có công rất lớn đối với dân tộc và đất nước khi kế tục nhau mở nước về phương Nam, đến tận Cà Mau, Châu Đốc, cống hiến cho tổ quốc non một nửa nước, trài dài từ Phú Yên trở vào Nam, với đất đai trù phú, nguồn lợi dồi dào, rộng hơn lãnh thổ nam tiến của các triều Lý, Trần, Hồ và Hậu Lê cộng lại. Không có sự nghiệp này thì hậu thế ngày nay lấy chi để khoe với thế giới rằng “nước ta hình cong như chữ S” với “rừng vàng biển bạc”?!
– Thứ hai: Phần mộ của ông Nguyễn Phúc Côn, thân sinh vua Gia Long cũng bị quật lên và hài cốt ném xuống sông.
Ông Nguyễn Phúc Côn là con thứ hai của Võ Vương Nguyễn Phúc Khoát, mất năm 1765, khi con là Nguyễn Phúc Ánh đang còn bé. Khi vua Gia Long lên ngôi Hoàng đế (1806) mới truy tôn cha làm Hưng Tổ Hiếu Khang Hoàng Đế, chứ cho đến khi chết dưới tay quyền thần Trương Phúc Loan, ông chẳng làm vua làm chúa gì. Chỉ vì con ông là Nguyễn Phúc Ánh dám chống lại Tây Sơn mà ông đã không được ngủ yên, lâm vào cảnh con làm cha chịu!
Nguyễn Phúc Tộc Thế Phả cho biết thêm một chi tiết khác:
“Theo truyền thuyết, khi Tây Sơn khai quật hài cốt đức Hưng Tổ ném xuống sông thì một hôm Nguyễn Ngọc Huyên bỏ lưới bắt cá, sau ba lần đều thấy cái sọ nằm trong lưới. Huyên cho là sọ của một vị nào anh linh nên kiếm nơi an táng tử tế. Khi vua Gia Long lên ngôi, đi tìm lại hài cốt của thân phụ, nghe người làng tường thuật, ngài cho đòi Ngọc Huyên bảo chỉ chỗ. Khi đào được sọ lên, vua chích huyết ở tay mình cho giọt vào sọ, sọ liền hút những giọt huyết này (lối thử này cho biết mối liên hệ cốt nhục giữa hai người)” (tr.193).
Thực lục có nói khi Nguyễn Ngọc Huyên chết thì được lập đền thờ và phong làm An Ninh bá. Ở thượng lưu sông Hương có một ngôi miếu, tục gọi là miếu Ông Chài, chính là miếu ông Huyên vậy.
Trong văn hóa Việt Nam, phận làm con cháu là phải lo gìn giữ mồ mả tiên tổ cha ông. Do đó chúng ta thông cảm với vua Gia Long chỉ trong 2 tháng sau khi tái chiếm Phú Xuân đã vội vã hoàn tất việc tu sửa lăng mộ bởi khi đã biết tình trạng lăng mộ bị phá tanh banh thê thảm như thế thì không một ai có thể chờ đợi được nữa.
Trong lịch sử Việt Nam, việc tranh giành quyền lực dẫn đến những hành động giết hại nhau tàn nhẫn không phải là hiếm. Điển hình, để cướp ngôi nhà Lý, Trần Thủ Độ không ngần ngại dồn Lý Huệ Tông vào chỗ chết, với ý đồ nhổ cỏ tận gốc, mặc dù Huệ Tông đã biết thân phận, bỏ ngai vàng, vào tu ở chùa Chân Giáo. Đã thế, Trần Thủ Độ còn bày mưu sập bẫy tôn thất Nhà Lý chôn sống trọn gói (may mà Hoàng tử Lý Long Tường nhanh chân thoát qua tị nạn ở Cao Ly, trở thành thuỷ tổ họ Lý của xứ Đại Hàn ngày nay).
Nhưng có lẽ trong cuộc tranh chấp quyền lực chưa có ai trong lịch sử phải trả cái giá 5 mạng người ruột thịt và 9 ngôi mộ cha ông tiên tổ tanh banh với xương cốt không biết đâu tìm như trường hợp vua Gia Long trong khi đối đầu với Tây Sơn để phục hồi cơ nghiệp của ông cha đã tốn công xây dựng.
Ở đời, có vay thì có trả. Nợ nào cũng có tính lãi suất, chỉ có khác là nặng hay nhẹ, không hình thức này cũng hình thức khác. Nếu Quang Trung Nguyễn Huệ không tạo nhân ác thì có thể đã không gặp quả ác. Hận thù luôn luôn vẫy gọi thù hận là chuyện thường của thế gian, huống chi lại có yếu tố tranh giành quyền lực trong đó, tham lam và sân hận hẳn phải bốc lên ngùn ngụt.
Phải chăng nên thử tự đặt mình vào địa vị của vua Gia Long để có nhiều thông cảm và có lời phẩm bình phải chăng hơn.
Một vài cảm nghĩ
Là hậu thế, có lẽ không mấy ai vui khi biết sự thật của tấn thảm kịch Nguyễn Quang Trung và Nguyễn Gia Long. Cả hai, đối với chúng ta, đều có chỗ đáng tôn vinh lẫn chỗ bất cập. Riêng ngưởi viết, từ tấn thảm kịch lịch sử này, học hỏi được một đôi điều, xin gọi là chia sẻ.
1/ Qua việc điện thư của bạn bè và thân hữu gởi đến tới tấp kèm chuyện “Một ngày lễ Vu lan sầu thảm” của Tịnh Thuỷ, tôi nhận ra rằng té ra loại “lịch sử tiểu thuyết” dễ đi vào lòng người hơn là chính sử khô khan. Đồng ý khi tiểu thuyết hóa lịch sử thì tha hồ cho trí tưởng tượng vẽ vời nhưng cái căn bản của nó xin đừng đổi trắng thay đen.
Thực lục ghi rõ vụ hành hình vua tôi anh em Cảnh Thịnh diễn ra ngày giáp tuất tháng 11 năm Gia Long thứ 1 tức ngày 7 tháng 11 Nhâm Tuất, 1/12/1802. Làm chi có ngày Vu Lan trong đó? Có lẽ tác giả muốn gây ấn tượng cho ngưởi đọc về sự tàn ác khó dung tha của vua Gia Long nên mới lựa một ngày như thế. Tội nghiệp cho vua! Vua chỉ dự lễ hiến phù, không dự cuộc hành hình, chỉ sai quan thi hành, nên cuộc đối thoại tay đôi giữa vua và bà Bùi Thị Xuân cũng chỉ là cơ hội bày ra để mạt sát thoải mái. Tội nghiệp.
2/ Việc cải táng mộ ông Nguyễn Phúc Côn có thể hiểu được, vì tìm được hài cốt và hài cốt này đã được vua Gia Long xác tín rằng đó là di cốt của người đã sinh thành ra ông. Nhưng với 8 chúa thì sao? Sử nói Các lăng đều theo nền cũ mà xây cao lên. Đồng ý là xây lên cao, làm cho to lớn đẹp đẽ hơn xưa, nhưng hài cốt không tìm thấy thì chôn cái gì trong đó? Chẳng lẽ chỉ là một ngôi mộ trống không? Một cái mả gió?
Trong một dịp về thăm Huế sau 7 năm “đi học làm người tốt” (!), tôi được biết sau năm 1975, do đói quá, người ta đã làm bậy. Việc đào trộm mồ mả lăng tẩm giới quyền quí đã xảy ra với ý đồ tìm vàng bạc châu báu tùy táng. Người bạn kể cho nghe (tôi chưa có cơ hội kiểm chứng) khi cụ Vương Hồng Sển, nhà sưu tập đồ cổ nổi tiếng của Miền Nam, biết được kẻ gian đã kiếm được nữ trang trong lăng Hoàng Thái Hậu Từ Dũ (vợ vua Thiệu Trị, mẹ vua Tự Đức) và đem bán thì cụ đã kêu trời.
Dưới cái nhìn cơm áo của kẻ trộm, đó là vàng, tính theo thời giá của chỉ và lượng. Dưới cái nhìn của cụ Vương, đó là đổ cổ vô giá của quốc gia! Nhưng đó không phải là chi tiết tôi quan tâm, vì bảo vật quốc gia người ta bán ra nước ngoài nhiều rồi. Chi tiết lý thú mà tôi nghe được đã giúp tôi hiểu biết thêm và lý giải thắc mắc nêu trên. Chi tiết đó là, bọn kẻ trộm, khi đào đến quan tài của một ông chúa nào đó đã không thấy hài cốt mà chỉ thấy hình người ta bằng gỗ! Điều này xác nhận giả thiết mà tôi đã nghĩ trong đầu nhưng không biết cách nào để kiểm chứng, ấy là tục chiêu hồn nạp táng.
“Chiêu hồn nạp táng” là gì?
“Trong gia phả các họ rất chú trọng mục: Mộ táng ở đâu. Trong mục này có một số trường hợp ghi chú: “Chiêu hồn nạp táng”. Đó là những ngôi mộ không có tử thi, hài cốt, mộ người chết trận, chết đuối hay do thú dữ vồ… không tìm được tử thi. Thân nhân làm hình nhân và làm lễ an táng theo như lễ an táng thông thường.
Được nghe các cụ kể lại rằng: chất liệu làm hình nhân, có địa phương dùng cây núc nác (còn gọi là sò đo thuyền, mộc hồ điệp, nam hoàng bá, bạch ngọc nhi). Núc nác là loại gỗ mềm và xốp, dễ tạo hình, chôn dưới đất lâu hoai, lại dễ kiếm vì mọc ở nhiều nơi. Có địa phương dùng bùn lấy ở giữa dòng sông, có địa phương dùng mùn đào ở giữa ngã tư đường cái.
Hình nhân được đẽo gọt hoặc nhào nặn thô sơ, có đầu mình chân tay là được (vì đa số không phải là nghệ nhân). Kích thước của hình nhân khoảng 30-40 cm chiều dài. Thi hài tượng trưng đó cũng được khâm liệm, đưa vào áo quan làm bằng gỗ vàng tâm, kích thước nhỏ bé, hoặc đưa vào tiểu sành.
Trên hình nhân có phủ lên linh vị viết trên giấy kim tuyến, nội dung giống như linh vị đặt ở bàn thờ. Trước khi làm lễ an táng có mời thầy cúng làm bùa ấn phù phép để vong hồn nhập vào hình nhân. Lễ an táng và các lễ các lễ khác cũng tiến hành như tang lễ thông thường.
3/ Hình như có một nhà tư tưởng nào đó đã nói: “Làm thầy thuốc lầm thì chết một người; làm thầy địa lý lầm thì giết một họ; làm chính trị lầm thì giết một nước, làm làm văn hóa lầm giết cả một đời”.
Dưới ảnh hưởng của môn phong thủy Trung Hoa, người Việt từ vua cho chí dân đều tin rằng âm phần tổ tiên có ảnh hưởng trực tiếp đến sinh mệnh và tương lai của con cháu. Bởi vậy ai cũng mong muốn tìm cho được một huyệt mả tốt để được kết phát, để con cháu được hưởng phước vinh hoa phú quí dài lâu. Bởi vậy, để tận diệt kẻ thù không gì bằng triệt long mạch, phá huyệt mộ, đào mả cha ông nhà người ta lên.
Làm thế thì chắc chắn con cháu không thể nào ngóc đầu lên được, lấy gì mà chống trả. Quang Trung Nguyễn Huệ, ngoài việc sử dụng binh lực đánh Nguyễn Vương chạy dài ra biển, trốn qua đến Xiêm La hai lần, vẫn không quên sử dụng chiêu thức này để hỗ trợ. Và để cho chắc ăn, thà phá lầm hơn bỏ sót, đã không những quật mồ thân sinh vua Gia Long là huyết thống trực hệ mà còn quật mồ cả 8 đời chúa Nguyễn xa lắc. Thật là một sự tính toán chu đáo.
Tuy toan tính chu đáo như vậy nhưng Nhà Tây Sơn Nguyễn Huệ chỉ tồn tại có 14 năm (1788-1802, 1788 là năm vua Quang Trung đăng quang trước khi ra Bắc phá quân Thanh), trong khi Nguyễn Vương, mặc dầu bị đánh trúng tử huyệt (theo quan niệm phong thủy) nhưng sau 25 năm bền bĩ chiến đấu nhọc nhằn, đã thống nhất đất nước, phục hưng được cơ nghiệp tổ tiên, lập ra triều đại mới, tồn tại 143 năm (1802-1945).
Vậy là thế nào? Chẳng lẽ phong thủy hoàn tòan là một thứ tin mê tín dị đoan? Không, không thể vì vậy mà kết luận phong thủy một cách hồ đổ như thế được. Cái nước Mỹ của khoa học kỹ thuật tiến bộ nhất thế giới này cũng đang chạy theo Feng Shui (Phong thủy) của nền văn minh cổ Trung Hoa, có thua chi Việt Nam xưa và nay đâu, có điều họ chú trọng đến dương cơ hơn âm phần. Như vậy phải có một yếu tố gì khác làm cho độc chiêu do vua Quang Trung phát ra đã không có hiệu quả. Tôi chợt nhớ đến chữ Đức trong câu ca dao: Người trồng cây hạnh người chơi/ Ta trồng cây đức để đời về sau.
Trong 8 đời chúa Nguyễn, không thấy ông nào làm điều gì thất đức. Ông nào cũng lo làm cho dân giàu nước mạnh. Lịch sử cuộc nam tiến đi từ Phú Yên đến Cà Mau-Châu Đốc chứng minh điều đó. Hậu thế đã được thừa hưởng biết bao phúc lợi từ sự nghiệp nam tiến đó!
Có 3 ông chúa mang danh hiệu khác người: Chúa Sãi, chúa Hiền, chúa Ngãi. Nghe nôm na và thân tình biết mấy. Nếu cai trị mà không được dân thương mến và biết ơn thì làm chi có những cách gọi kém vương giả nhưng giàu tình cảm như thế?
Có đến 4 ông chúa, ngoài tên và vương hiệu, lại tự xưng là đạo nhân, như Thiên Túng đạo nhân (chúa Minh Nguyễn Phúc Chu), Vân Tuyền đạo nhân (chúa Ninh Nguyễn Phúc Thụ) hay Từ Tế đạo nhân (Võ Vương Nguyễn Phúc Khoát), Khánh Phủ đạo nhân (Định Vương Nguyễn Phúc Thuần). Đó cũng là một nét đặc biệt.
Nhiều ông chúa xây chùa (chúa Tiên lập chùa Thiên Mụ, Long Hưng, Bảo Châu, Kính Thiên; chúa Hiền lập chùa Túy Vân) hay trùng tu chùa, đúc chuông, thỉnh sư giảng Pháp (chúa Minh).
Có lẽ nhờ biết tu nhân tích đức mà Đức năng thắng số, Số bất cập đức nên tai qua nạn khỏi, như câu tục ngữ mà ông bà xưa thường nói để dạy khôn cho con cháu: Trời hại mới lo, người hại như phấn nhồi. Đó là nói nôm na, cho có vẻ chính xác và minh triết hơn thì đấy chính là nhân quả nghiệp báo. Theo thiển ý, có lẽ hiểu theo cách này mới giải thích được chỗ bất cập của phong thuỷ.
————
Chú thích:
(1) Mãi đến mùa hạ năm 1806 (Bính Dần) vua mới chính thức làm lễ lên ngôi Hoàng đế tại điện Thái Hoà.
(2) Có thể xem: La Relation sur le Tonkin et la Cochinchine, hồi ký của Bissachère viết năm 1807 do Charles B. Maybon biên tập và xuất bản năm 1920, từ trang 118 đến trang 120 trong http://www.archive.org/stream/larelationsurlet00labi#page/n1/mode/2up
(3) Ngày 18 và 19/10/2008 tại Thanh Hóa có một cuộc hội thảo “Đánh giá lại chúa Nguyễn và Vương triều Nguyễn” được phóng viên ghi nhận là “một hội thảo lịch sử”, có lẽ vì phải chuẩn bị tài liệu đến 20 năm và tỉnh Thanh Hóa đã tài trợ gần một tỉ đồng VN để tổ chức, Có hai nhận xét quan trọng được ghi nhận:
“Theo GS Văn Tạo, nguyên Viện trưởng Viện Sử học, cần có nhận thức mới về nhà Nguyễn trong lịch sử dân tộc trên tinh thần “công minh lịch sử.
Tổng kết hội thảo, GS Phan Huy Lê, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam khẳng định: Cuộc hội thảo lần này đã nhận được sự hưởng ứng rộng rãi không chỉ của giới khoa học mà còn của dư luận xã hội, chứng tỏ những nhận thức trước đây về vai trò của chúa Nguyễn và vương triều Nguyễn trong lịch sử dân tộc theo hướng phê phán và phủ định đã không còn thỏa đáng nữa” - Báo Thể thao - Văn hoá
(4) Vua Gia Long có một thanh gươm mang tên Qui Y. Sử ghi rằng thanh gươm này có tính ưa giết người (hiếu sát), Tối hôm nào gươm tự động thoát ra khỏi vỏ thì hôm sau thế nào cũng có người phạm tội bị chém bằng thanh gươm đó. Vua Gia Long ghét tính hiếu sát của gươm bèn đem qui y cửa Phật và đặt tên là Qui Y (Quốc Triều Chánh Biên Toát Yếu).
(5) “Xuân Thu, Công Dương truyện: Trang công năm thứ 4 chép: Tề Tướng công giết nước Kỷ, vì ông tổ xa đời là Ai công mà phục thù, đời gọi là mối thù 9 đời” (Chú thích của dịch giả Thực lục I, tr.532).
Ngô Tuấn Lý Thường Kiệt: Phá Tống
Đây là bài viết của bạn Dũng Phan trên page "The X file of History" về Việt Quốc Công Lý Thường Kiệt.
Page "The X file of History" là một page rất hay trên Facebook (tốn của tui kha khá thời gian), nhưng bực nhất là các bài thường post theo kiểu mô tả ảnh nên khi xem lại thì chữ đọc rất khó chịu, thế nên copy ra đây để đọc lại cho dễ dàng.
Và để tham gia bình luận trao đổi, mời vào trực tiếp tại page "The X file of History".
Phần trước: Bình Chiêm
Câu chuyện hôm nay để hiểu về con đường mà cha ông ta đã từng đi. Hãy góp phần bảo vệ quê hương, đấy là vùng đất cha ông ta đổ xương máu để giành được. Lịch sử luôn công bằng, lịch sử sẽ hỏi ta rằng, đất không phải là ta giành được, đất là do cha ông đổ máu mà có, thế hệ sau hãy phát triển hoặc giữ gìn mảnh đất chứ đừng phá công sức của cha ông.
Nếu hôm nay phá hoại tấc đấc của cha ông, ngày xuống suối vàng, trả lời sao với tiền nhân đây?
PHÁ TỐNG
Các bạn đây hẳn đã từng đọc hoặc xem “Thiên long bát bộ” của Kim Dung rồi chứ. Hà hà. Nhiều fan kiếm hiệp đang khấp khởi mừng thầm rồi. Tạm thời tôi không nói sâu về những Tiêu Phong, Đoàn Dự, Hư Trúc hay Mộ Dung Phục. Tôi sẽ nói về một chi tiết trong tác phẩm này để các chú ý. Thiên Long Bát Bộ thực là cuộc chiến giữa 5 nước: nhà Tống, Đại Lý, Đại Liêu, Thổ Phồn và Tây Hạ. Ngoài ra còn thấp thoáng một quốc gia bị diệt vong đang mong phục quốc: Đại Yên của nhà Mộ Dung Cô Tô. Có bao giờ các bạn thắc mắc, thời điểm đó Đại Việt ở đâu? Và cùng thời ấy là thời nào của triều đại nước ta?
Câu trả lời chính là thời Lý. Đó cũng là giai đoạn Đại Việt và Đại Tống có một trận can qua. Nơi đó, người thật việc thật: Lý Thường Kiệt của chúng ta đã “thổi bay” 10 vạn quân Tống. Trước đó có một trận đánh kinh thiên động địa ở các Châu Ung, Châu Khiêm, sát nách Đại Lý. Nghe đâu Đại Lý Đoàn Thị qua giúp sức, Nhất Dương Chỉ mới thi triển được 3 phần, thì bị Lý Thường Kiệt đằng không bay lên cho một chưởng “Thăng Long pháo” văng xuống sông, trôi mất xác (À, tôi đùa thôi! 😁)
Kim Dung không thể và không dám đưa Đại Việt vào là để ta thấy đất nước ta đáng tự hào đến thế nào. 5 nước xung quanh Đại Hán hôm nay không còn xuất hiện trên bản đồ nữa, chỉ dùng làm nguyên liệu cho văn học. Chỉ có đất nước ta, một cõi sơn hà, độc lập và phát triển. Ấy chính là vì đất này luôn sinh ra người tài để bảo vệ lãnh thổ, đất này luôn sinh ra anh hùng.
Nếu cái ngày hôm ấy Lý Thường Kiệt không có, hay trước đó chúng ta không có những Ngô Quyền, Đinh Bộ Lĩnh. Sau này không có những Quang Trung, Lê Lợi, Trần Hưng Đạo. Chỉ e chúng ta cũng là một phần của Thiên Long Bát Bộ rồi.
Tại sao tôi lại bắt đầu bằng Thiên Long Bát Bộ? Không đơn thuần là để các bạn có sự liên tưởng thú vị qua đó dễ nhớ sử ta hơn (do truyền hình ta làm phim dở quá). Mà để ta biết điều này: nhà Tống đánh nước ta, ắt có uyên nguyên với cuộc chiến phía Bắc với Đại Liêu, Thổ Phồn và Tây Hạ.
Có hai giả thiết:
- Thứ nhất: Đại Việt và Đại Liêu có thể có thư từ qua lại. Nếu Đại Liêu đánh xuống và Đại Việt đánh lên, Đại Tống bị kẹp ở giữa, lưỡng đầu thọ địch. Và họ quyết định ra tay trước.
- Thứ hai: Lúc này, Vương An Thạch đang tiến hành cải cách trong nước, gây ra xáo trộn mạnh. Muôn đời, khi trong nước loạn, lãnh đạo luôn kiếm kẻ thù bên ngoài để làm yên lòng dân bên trong và tạo sự đoàn kết. Và nhà Tống chọn Đại Việt, vì họ luôn nghĩ rằng miếng đất phía Nam này vốn thuộc về họ. Lấy Đại Việt là muốn biến Đại Việt và vùng phía Nam trở thành hậu phương cho nhà Tống đánh phía Bắc. Nơi cung cấp lương thực, nhân khẩu cho chiến tranh với Đại Liêu.
Các bạn nhớ cho điều này “Lịch sử là vòng tròn đồng tâm”.
Về giả thiết thứ hai: Hãy nhìn hiện tại hôm nay luôn, Tập Cận Bình “đả hổ diệt ruồi”, gây xáo trộn bộ máy. Cũng tương tự như Vương An Thạch hồi thế kỷ XI. Bên ngoài Ấn Độ và Mỹ luôn ngăm nghe Trung Quốc, Tây Tạng thì luôn bạo động, xã hội TQ ngày càng bất mãn, ô nhiễm rất lớn. Y như giai đoạn Đại Tống và Đại Liêu kiềm nhau. Nhìn quanh quất, họ lại để ý thằng em tội nghiệp Việt Nam này ấy chứ. Dù rằng chiến tranh thời hiện đại không phải muốn chiến là chiến.
Còn giả thiết thứ nhất cho bạn bài học gì? Câu chuyện Việt Nam luôn “đi trên dây” với Mỹ và Trung Quốc là vì như vậy. Chúng ta phải làm bạn, phải khéo léo với tất cả. Cho nên cảm phiền bớt chửi lại. Chính trị là một ván bài phức tạp. Giữa các nước lại càng đau đầu. Nhưng ta cũng cần tự vấn: liệu ta có một Lý Thường Kiệt của hôm nay hay không?
Suy ngẫm hiện đại đủ rồi. Giờ quay lại chuyện chính. Theo lý nào đi chăng nữa, thì Đại Tống cũng muốn “ăn” Đại Việt.
Các bạn biết Đại Tống làm gì đầu tiên không? Mua chuộc và Hứa hẹn. Mua chuộc ai? Các tù trưởng phía Bắc biên giới để họ dọn đường cho quân Tống tiến vào Thăng Long. Hứa hẹn ai? Hứa hẹn với Champa và Chân Lạp. Tạo thế hai vọng kềm đánh vào Đại Việt.
Nghe quen không? Ba mươi năm trước, ta cũng phải đánh nhau hai đầu biên giới với Trung Quốc và Campuchia (Đặng Tiểu Bình và Pôn Pốt). Đúng kiểu kẹp 2 đầu luôn. Giờ đã tin tôi nói “Lịch sử là vòng tròn đồng tâm” chưa? Bởi vậy lịch sử quan trọng, vô cùng quan trọng. Nó là bài học cho dân tộc tồn tại và phát triển. Còn ai thích tô hồng hoặc bóp méo, xóa sổ lịch sử ra khỏi giáo dục thì sẽ trả giá vì không biết rút bài học (muôn đời người ta chỉ rút bài học từ cái sai của mình). Nhưng lỗi không phải của học sinh mà vì cách dạy đã khiến các em không đam mê. Để giờ lại đòi xóa bỏ môn học này.
Gọng kềm vì thế cứ từ từ siết chặt lấy Đại Việt từ các hướng. Trên biển, phía Nam là Chân Lạp, Champa. Bên trên là các cánh quân đang điều động và các vị tù trưởng phía Bắc. Tưởng tượng như một dây thòng lọng xiết lại từ từ. Bạn phải biết nhà Tống rất khôn. Đánh nhưng lại cố tình như không đánh, tất cả đều làm âm thầm. Thậm chí còn không dám tiếp nhận tù trưởng nắm vị trí trọng yếu của nhà Lý vì sợ “rút dây động rừng”. Ta biết được chẳng qua vì mật thám và tình báo của nhà Lý giỏi thôi. Cha ông ta dù mang tiếng thần phục, nhưng luôn đề phòng dã tâm ở đất Bắc.
Nghe quen không? Ba mươi năm trước, ta cũng phải đánh nhau hai đầu biên giới với Trung Quốc và Campuchia (Đặng Tiểu Bình và Pôn Pốt). Đúng kiểu kẹp 2 đầu luôn. Giờ đã tin tôi nói “Lịch sử là vòng tròn đồng tâm” chưa? Bởi vậy lịch sử quan trọng, vô cùng quan trọng. Nó là bài học cho dân tộc tồn tại và phát triển. Còn ai thích tô hồng hoặc bóp méo, xóa sổ lịch sử ra khỏi giáo dục thì sẽ trả giá vì không biết rút bài học (muôn đời người ta chỉ rút bài học từ cái sai của mình). Nhưng lỗi không phải của học sinh mà vì cách dạy đã khiến các em không đam mê. Để giờ lại đòi xóa bỏ môn học này.
Gọng kềm vì thế cứ từ từ siết chặt lấy Đại Việt từ các hướng. Trên biển, phía Nam là Chân Lạp, Champa. Bên trên là các cánh quân đang điều động và các vị tù trưởng phía Bắc. Tưởng tượng như một dây thòng lọng xiết lại từ từ. Bạn phải biết nhà Tống rất khôn. Đánh nhưng lại cố tình như không đánh, tất cả đều làm âm thầm. Thậm chí còn không dám tiếp nhận tù trưởng nắm vị trí trọng yếu của nhà Lý vì sợ “rút dây động rừng”. Ta biết được chẳng qua vì mật thám và tình báo của nhà Lý giỏi thôi. Cha ông ta dù mang tiếng thần phục, nhưng luôn đề phòng dã tâm ở đất Bắc.
Lý Thường Kiệt – càng nghĩ tôi càng thấy ông quá giỏi. Không chỉ giỏi mà còn bản lĩnh nữa. Kẻ hèn thì rúm ró, người bản lĩnh thì sẽ nghĩ: “Đứng trước cái thòng lọng xiết lại đó, sao không lòn khỏi thòng lọng và đấm cho mỗi thằng mỗi quả đi?” Ở đây không chỉ dũng cảm, mà còn tự tin mình giỏi, biết mình giỏi, dám làm.
Tháng 8/1075, Lý Thường Kiệt kéo quân xuống phía Nam đánh Chiêm Thành, đuổi Chiêm Thành ra khỏi biên giới, và để lại một lượng lớn dân di cư và quân đội ở các châu vừa chiếm được. Đấm quả đấm đầu tiên.
ĐÁNH TRÊN ĐẤT ĐỊCH
Tháng 10/1075, Lý Thường Kiệt kéo quân lên phía Bắc, tấn công toàn biên giới Trung Quốc, đánh cho nhà Tống một trận tối tăm mặt mũi. Đấm quả đấm thứ hai.
Tại nơi đây, chúng ta được chứng kiến một trận chiến vô tiền khoáng hậu trong lịch sử dân tộc này.
Lý Thường Kiệt không phải đánh chơi, mà là đánh thật. 10 vạn quân chia làm hai đường thủy bộ tập kích các châu Khâm, châu Liêm.
À, ở đây có bạn nào ở Quận 4 – TPHCM nhỉ? Đường Tôn Đản đã ghi sai. Tên đúng phải là Tông Đản. Và Tông Đản chính là vị tướng tập kích Châu Ung (còn Lý Thường Kiệt tập kích châu Khâm, Liêm). Giờ qua đường đó nhớ biết nhé.
Tông Đản đánh trước, ông cùng các tù trưởng phía Bắc ào ạt đánh hướng Tây Nam, dẹp các trại Hoành Sơn, Vĩnh Bình, Thái Bình, Tây Bình của Tống nằm gần biên giới. Nhân đà thắng lợi, cho tiến quân về thành Ung Châu. Thành Ung Châu cầu cứu ở các thành khác. Không ai biết rằng cánh quân của Lý Thường Kiệt đang lặng lẽ đánh úp từ phía Đông Nam (quá hấp dẫn).
Giữa tháng 11/1075, khi chiến sự đang đổ dồn mắt về phía Tông Đản ở Tây Nam, thì Lý Thường Kiệt đi đường thủy, trong đêm tập kích vào thành Khâm Châu. Lặng lẽ và hiệu quả tới mức khi bắt quan giữ thành Khâm Châu là Trần Vĩnh Thái thì đồng chí này vẫn đang nhậu nhẹt. Ba ngày sau đến lượt Liêm Châu bị hạ. Quan giữ thành là Lỗ Khánh Tôn cùng thuộc hạ bị giết chết. Quân nhà Lý bắt hơn 8000 tù binh, ép làm khuân vác, thu gom của cải lên thuyền chở thẳng về Đại Việt.
Trong 3 châu, như vậy chỉ còn Châu Ung.
Lý Thường Kiệt đưa thư sang cho Tông Đản. Hai bên cùng kéo quân từ hai hướng tiến về Châu Ung.
Ok. Dừng tại đây. Các bạn biết về Lý Thường KIệt đều biết về bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà”. Ý nghĩa bài thơ này ngoài một bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc, còn là cái nâng cao sĩ khí để Đại Việt trụ vững trước cuộc tiến công của Quách Quỳ ở sông Như Nguyệt. Cái này SKG hi hi.
Nhưng nếu bạn chỉ biết Lý Thường Kiệt mỗi Nam Quốc Sơn Hà thì bạn đã đánh giá ngài thấp quá rồi. Ở phần 1 tôi đã nói cho các bạn biết: đây là một bậc đại trí, đại dũng, văn võ song toàn, mặt đẹp như ngọc. Còn nhớ chứ? Cái “văn” của Ngô Tuấn không chỉ ở bài thơ ấy đâu, mà còn một cái hịch chiếu nữa trên đất Bắc.
SGK viết rằng: Lý Thường Kiệt trước khi đánh, thảo chiếu nói rõ mục đích khiến dân thành Ung Châu chào đón. Haha. Cái này không phải tự sướng đâu. Thật đấy! Lý Thường Kiệt đã nhìn nhận Ung Châu “thành cao, hào sâu”, “thủ dễ, khó công”, cực kỳ mệt mỏi, chưa kể lúc này châu Khiêm, Liêm đã bị đánh, hoàn toàn nơi đây có thể phòng bị kỹ càng, cố sống chết để đánh. Thế là Lý Thường Kiệt cho chiếu đi trước, lính đi sau, đánh vào tâm lý người dân Tống.
Trời sinh ra dân chúng, Vua hiền ắt hoà mục. Đạo làm chủ dân, cốt ở nuôi dân. Nay nghe vua Tống ngu hèn, chẳng tuân theo khuôn phép thánh nhân, lại tin kế tham tà của Vương An Thạch, bày những phép "thanh miêu”, “trợ dịch”, khiến trăm họ mệt nhọc lầm than mà riêng thoả cái mưu nuôi mình béo mập.
Bởi tính mệnh muôn dân đều phú bẩm tự trời, thế mà bỗng sa vào cảnh éo le độc hại. Lượng kẻ ở trên cố nhiên phải xót. Những việc từ trước, thôi nói làm gì!
Nay bản chức vâng mệnh quốc vương chỉ đường tiến quân lên Bắc, muốn dẹp yên làn sóng yêu nghiệt, chỉ có ý phân biệt quốc thổ, không phân biệt chúng dân. Phải quét sạch nhơ bẩn hôi tanh để đến thuở ca ngày Nghiêu, hưởng tháng Thuấn thăng bình!
Ta nay ra quân, cốt để cứu vớt muôn dân khỏi nơi chìm đắm. Hịch văn truyền tới để mọi người cùng nghe. Ai nấy hãy tự đắn đo, chớ có mang lòng sợ hãi !
Dân Tống nghe xong, sướng lắm, vốn cũng ghét triều đình hủ bại, đưa rượu thịt ra khoản đãi quân nhà Lý. Đấy, cái “văn”, cái tâm lý chiến tài năng của Ngô Tuấn ngoài Nam Quốc Sơn Hà còn ở đó đấy.
Cuộc vui chưa hết đâu! Chẳng lẽ quân Tống làm cảnh. Việt Nam ta có Lý Thường Kiệt thì nhà Tống có Vương An Thạch. Nhà cải cách này của Trung Quốc quyết không chịu kém, soạn lại một chiếu thư khác tên là “Thảo Giao Chỉ Chiếu”, khích lệ quân dân nhà Tống, đánh lại Đại Việt. Hai đoạn chiếu thư chớp chớp lóa lóa, va nhau ken két.
Bố Cáo của Lý Thường Kiệt giúp quân Đại Việt đến được chân thành mà không tốn nhiều công sức. Còn chiếu thư của Vương An Thạch lại tạo nên một Tô Giám liều chết giữ thành Ung Châu. Tại nơi đây, một trang huyết sử trong mối bang giao của hai nước đã xuất hiện. Sau khi thành Ung Châu bị hạ. Lý Thường Kiệt ra lệnh giết hết nhân dân trong thành. Cuộc công thành đẫm máu đó diễn ra suốt hơn 1 tháng. Thời điểm hạ thành Ung Châu cũng cùng với lúc Đại Tống đưa quân tiến về phía Nam tiếp cứu.
***
Trước khi rút về, Lý Thường Kiệt liền lấp sông Ung Giang – là tuyến đường thủy huyết mạch của nhà Tống. Sau đó dùng kế dương đông kích tây khi phao tin là sắp đem quân đánh Tân Châu. Thám tử Đại Việt được cải trang thành nạn dân. Cho quân đốt trại, thiêu hủy lương thực, phá thành, mang của cải tù binh rút về nước.
Nguyên một vùng Quảng Tây te tua xác xơ, thống kê 10 vạn người chết sau cuộc chiến này. Cái thòng lọng mà nhà Tống định xiết cổ quân ta đã đứt thẳng cẳng.
Xin dừng ở đây để nói cho mấy đồng chí “cải lương” biết điều này. Trong chiến tranh, “Địch sống thì ta chết”, nếu bạn cải lương thì đừng có đọc lịch sử rồi thốt lên “Ôi, ông cha ta tàn bạo quá, ứ thích đâu”. Chính trị đừng nói chuyện nhân đạo. Hoặc “Cha ông tàn bạo hèn gì ta nghèo”. Nếu vậy không hiểu sao thằng Đức, thằng Nhật nó giàu. Chuyện giàu nghèo liên quan đến tầm nhìn lãnh đạo, hoặc hoàn cảnh đất nước, hoặc các nguyên nhân khách qua hay chủ quan chứ không liên quan đến lịch sử chiến tranh. Chân thành nhé, nếu Lý Thường Kiệt không ra tay trước, thì Thăng Long thành chính là Ung Châu, tất cả người dân bị giết và bị bắt. Nguyễn Trãi khi viết Bình Ngô Đại Cáo từng nói “Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn/Vùi con đỏ xuống hầm tai họa” Đó là khi nhà Hồ mất nước để nhà Minh chiếm mất Thăng Long.
Đại Việt đã bị một cái dây thòng lọng xiết vào, và bạn hoặc chấp nhận bị treo cổ lên (vì quá “cải lương”), hoặc vùng lên mà đấm cái thằng đang thắt cổ bạn.
NHÀ TỐNG PHẢN CÔNG
Để nói về cái khủng khiếp khi nhà Tống phản công Đại Việt, ta cần chú ý 2 điểm: nhân lực và vật lực. Quách Quỳ - một tướng giỏi nhà Tống được điều từ mặt trận biên giới với Đại Liêu về cầm quân đánh Đại Việt. 10 vạn quân được điều động. 20 vạn dân phu góp mặt. Và 5 triệu lạng vàng được nhà Tống tung vào chiến trận.
Xem ra nhà Tống đã rất đánh giá Đại Việt ta khá cao đấy.
Cuộc vui chưa hết đâu! Chẳng lẽ quân Tống làm cảnh. Việt Nam ta có Lý Thường Kiệt thì nhà Tống có Vương An Thạch. Nhà cải cách này của Trung Quốc quyết không chịu kém, soạn lại một chiếu thư khác tên là “Thảo Giao Chỉ Chiếu”, khích lệ quân dân nhà Tống, đánh lại Đại Việt. Hai đoạn chiếu thư chớp chớp lóa lóa, va nhau ken két.
Hỡi nhân dân đã lâu ngày sống trong cảnh lầm than, nếu biết khuyên dụ chủ mình nội phụ, xuất chúng qui phục, bắt giặc hiến cống, đem mình hiếu thuận, thì sẽ được thưởng tứ tước lộc, vinh hiển bội phần, những tội lỗi trước đây đều được ân xá. Càn Đức (vua Lý Càn Đức) đương còn ấu trĩ, chính lệnh không do y mà ra, khi nào lai triều cũng sẽ được tiếp đãi trọng hậu như trước. Lời ta không sai, chớ có nghe lầm. Gần đây, ta nghe nhân dân bị bóc lột cực khổ, ta đã căn dặn sứ thần truyền đạt ân chiếu của ta, sự tàn bạo và thuế nặng đều được tẩy trừ. Mong rằng một nước chư hầu của ta luôn được yên vui.
Bố Cáo của Lý Thường Kiệt giúp quân Đại Việt đến được chân thành mà không tốn nhiều công sức. Còn chiếu thư của Vương An Thạch lại tạo nên một Tô Giám liều chết giữ thành Ung Châu. Tại nơi đây, một trang huyết sử trong mối bang giao của hai nước đã xuất hiện. Sau khi thành Ung Châu bị hạ. Lý Thường Kiệt ra lệnh giết hết nhân dân trong thành. Cuộc công thành đẫm máu đó diễn ra suốt hơn 1 tháng. Thời điểm hạ thành Ung Châu cũng cùng với lúc Đại Tống đưa quân tiến về phía Nam tiếp cứu.
***
Trước khi rút về, Lý Thường Kiệt liền lấp sông Ung Giang – là tuyến đường thủy huyết mạch của nhà Tống. Sau đó dùng kế dương đông kích tây khi phao tin là sắp đem quân đánh Tân Châu. Thám tử Đại Việt được cải trang thành nạn dân. Cho quân đốt trại, thiêu hủy lương thực, phá thành, mang của cải tù binh rút về nước.
Nguyên một vùng Quảng Tây te tua xác xơ, thống kê 10 vạn người chết sau cuộc chiến này. Cái thòng lọng mà nhà Tống định xiết cổ quân ta đã đứt thẳng cẳng.
Xin dừng ở đây để nói cho mấy đồng chí “cải lương” biết điều này. Trong chiến tranh, “Địch sống thì ta chết”, nếu bạn cải lương thì đừng có đọc lịch sử rồi thốt lên “Ôi, ông cha ta tàn bạo quá, ứ thích đâu”. Chính trị đừng nói chuyện nhân đạo. Hoặc “Cha ông tàn bạo hèn gì ta nghèo”. Nếu vậy không hiểu sao thằng Đức, thằng Nhật nó giàu. Chuyện giàu nghèo liên quan đến tầm nhìn lãnh đạo, hoặc hoàn cảnh đất nước, hoặc các nguyên nhân khách qua hay chủ quan chứ không liên quan đến lịch sử chiến tranh. Chân thành nhé, nếu Lý Thường Kiệt không ra tay trước, thì Thăng Long thành chính là Ung Châu, tất cả người dân bị giết và bị bắt. Nguyễn Trãi khi viết Bình Ngô Đại Cáo từng nói “Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn/Vùi con đỏ xuống hầm tai họa” Đó là khi nhà Hồ mất nước để nhà Minh chiếm mất Thăng Long.
Đại Việt đã bị một cái dây thòng lọng xiết vào, và bạn hoặc chấp nhận bị treo cổ lên (vì quá “cải lương”), hoặc vùng lên mà đấm cái thằng đang thắt cổ bạn.
NHÀ TỐNG PHẢN CÔNG
Để nói về cái khủng khiếp khi nhà Tống phản công Đại Việt, ta cần chú ý 2 điểm: nhân lực và vật lực. Quách Quỳ - một tướng giỏi nhà Tống được điều từ mặt trận biên giới với Đại Liêu về cầm quân đánh Đại Việt. 10 vạn quân được điều động. 20 vạn dân phu góp mặt. Và 5 triệu lạng vàng được nhà Tống tung vào chiến trận.
Xem ra nhà Tống đã rất đánh giá Đại Việt ta khá cao đấy.
Bây giờ, đến lượt các bạn sống bên bờ sông Cầu giơ tay lên. Sân khấu sắp tới là của các bạn.
Quách Quỳ quả nhiên là tướng giỏi, tất cả mọi phòng thủ của Lý Thường Kiệt để lại từ Quảng Tây cho tới biên giới phía Bắc, Quách Quỳ đều vượt qua. Đồng chí này đánh một lèo từ biên giới và chỉ dừng lại ở sông Như Nguyệt. Sông Như Nguyệt chính là sông Cầu thuộc hệ thống sông Thái Bình hôm nay. Như vậy, Quách Quỳ chỉ cách Thăng Long 20km. Chẳng khác gì chuyện Hitler đứng ở ngay cửa ngõ Maxcova tại thế chiến thứ 2.
Tuy nhiên, bằng cách tấn công nhà Tống, Lý Thường Kiệt đã đem tới 3 điểm:
- Tạo thế chủ động cho nhà Lý thay vì ngồi đợi thòng lọng
- Khiến giặc nôn nóng báo thù và đưa quân mỏi mệt từ phương xa đến. Qua đó nhà Lý lấy quân nhàn đánh quân mệt mỏi đúng binh pháp.
- Khiến hậu phương của giặc bị phá thủng. Chướng ngại vật được tạo ra suốt tuyến biên giới giúp kéo dài thời gian để chuẩn bị kỹ càng tuyến phòng thủ tiếp đón quân Tống (hừ, câu này mà thi đại học hay tốt nghiệp thì nhớ trả công cho tôi đấy).
- Do đó khi Quách Quỳ có mặt ở sông Cầu thì tình thế của ông ta cá nằm trên thớt thôi. Lý Thường Kiệt đã bày sẵn “thiên la địa võng” đợi rồi.
Lý Thường Kiệt nhìn ra được điều này, ông biết rõ phòng tuyến biên giới không ngăn được kỵ binh Tống, cho nên khi phò mã Thân Cảnh Phúc được giữ biên giới. Ông đã dặn dò về việc tập hậu. Đêm đêm tập kích vào dân phu, cướp lương thực, đồng thời đánh “bọc hậu” các nhóm nhỏ từ phía sau. Thời gian càng kéo dài, lương thực vận chuyển càng khan hiếm, quân Tống lâm vào tình thế đói khát.
Nói thì dễ nhưng làm thì hơi bị khó. Quân ta mấy trận đầu bị thua chạy tan tác. Ví dụ : nếu sau này Lê Lợi chém được Liễu Thăng ở ải Chi Lăng thì Quách Quỳ lại nhìn ra được cái hiểm yếu của ải Chi Lăng mà đi đường vòng, đánh tạt sườn vào quân Đại Việt khiến quân ta thua to phải bỏ chạy (Bỏ chạy nhé chứ không phải rút lui chiến thuật như các bác SGK viết đâu). Tuy nhiên, phò mã Thân Cảnh Phúc cũng đã thoát kịp, và từ đó bắt đầu cướp phá lương thực từ phía sau, đẩy đại quân Quách Quỳ vào thế “sống dở chết dở”. Người phò mã áo chàm này sau đó đã chết trong trận chiến ở Bắc Giang.
Khi Quách Quỳ tiến vào cửa sông Như Nguyệt. Ông ta chính thức đối đầu với Lý Thường Kiệt. Lúc này thái úy của chúng ta đã 58 tuổi. Đúng chất lão tướng ra trận. Hai bên bắt đầu dàn trận.
Quách Quỳ ban đầu giữ thế thủ, ông ta đợi thủy quân tập kích cùng. Nhưng ông ta đã quên mất một điều: luận về thủy quân, nhà Tống chỉ bằng cái móng tay út so với Đại Việt. 2 tháng trước khi Quách Quỳ tới Như Nguyệt. Thủy quân Tống do Dương Tùng Tiên chỉ huy đã bị Lý Kế Nguyên – đô đốc thủy sư quân ta đuổi chạy như vịt về tận Trung Quốc rồi (Tôi nói thật chỗ này, tôi rất đau lòng khi đồng chí Schooling của Singapore giành HCV Olympic đợt vừa rồi. Luận về nghề sông nước, dân tộc ta mới là số 1 Đông Nam Á).
Không cần nói nhiều về thủy quân, đơn giản nhắc tới thủy quân thời phong kiến: Việt Nam vô đối.
Quay lại mặt trận chính, nơi Quách Quỳ đối đầu Lý Thường Kiệt.
Chờ mãi không thấy quân thủy tới, biết là bị đuổi chạy mất rồi. Quách Quỳ đành tấn công. Quân viễn chinh đi xa không cầm cự được. Quân Tống bắc cầu phao vượt sông.
Lý Thường Kiệt liền mai phục:
- Lý Thường Kiệt cứ cho nó vượt, sau khi quân Tống vào được một lực lượng hòm hòm thì quân Lý ba mặt ào ra tấn công.
- Hai mặt tạt sườn vào, xé lẻ quân địch ra. Chém giết đã tay. Giống như chui vào cái hòm nạp mạng vậy.
- Quân phía sau quay lưng bỏ chạy. Nhưng chết nỗi. Bên kia sợ Lý Thường Kiệt vượt sông đốt trại nên chặt phao mất rồi. Thế là mấy anh kia nhảy xuống sông hết.
Rút kinh nghiệm, Tống đánh lần tiếp không xài cầu phao nữa mà xài bè. Từng đoàn kéo qua, đánh hỏa tiễn ầm ầm. Nhưng thế phòng thủ của Như Nguyêt chắc như bắp. Bè nào qua thì “thịt” bè nấy. Chưa kể đêm đêm, bài hùng ca
Nam quốc sơn hà nam đế cư
Tiệt nhiên định phận tại thiên thư
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan hủ bại hư
Cứ vang lên ở đền Trương Hống, Trương Hát làm sĩ khí ta tăng cao còn sĩ khí địch run sợ vì tưởng đó là mệnh trời.
Người văn võ song toàn như Lý Thường Kiệt thật hiếm thấy !
Quách Quỳ thiếu lương thực, chỉ mong đánh lớn một trận cho bõ. Nhưng Lý Thường Kiệt án binh bất động không ra, vì ông đợi cho quân Quách Quỳ hết lương, dịch bệnh đeo bám. Không phải, tiêu vong sinh lực địch chỉ một phần. Bởi ông sắp đặt một âm mưu khác ghê gớm hơn nhiều.
Tháng 2/1077, thủy quân Đại Việt tràn lên bờ, đánh chiếm núi Nham Biền rồi đổ bộ xuống quân Tống. Một cuộc giao tranh ác liệt diễn ra, Quách Quỳ, Triệu Tiết đem quân sang chống đỡ. Hai bên tiêu hao nặng. Nhưng Quách Quỳ, Triệu Tiết không hề biết rằng đó chỉ là nghi binh.
Đêm ấy, lợi dụng quân Triệu Tiết mệt mỏi và không đề phòng. Lý Thường Kiệt vượt sông Như Nguyệt, đánh một trận khủng khiếp trong đêm. 5 vạn quân viễn chinh của Tống bị diệt trong đêm đó.
Quách Quỳ từ 10 vạn còn lại hơn 3 vạn thoi thóp như cá nằm trên thớt đợi Lý Thường Kiệt qua mổ xẻ.
Chúng ta tạm thời dừng phòng tuyến Như Nguyệt ở đây để về hỏi thăm sức khỏe hai anh Chân Lạp và Cham Pa. Các bạn xem Tam Quốc Diễn Nghĩa biết rồi: 2 đồng chí này tựa tựa Đông Ngô đấy, mang danh thì nhận lời nhưng lại ở tư thế “đục nước béo cò”, xem hai ông anh này ai thắng ai bại thì mới điều quân. Nếu Tống thắng thì nhân đó tấn công lấy đất. Nếu Tống thua thì cũng ko khiến Đại Việt mất lòng. Nhưng thời gian càng dài thì sự uy hiếp sẽ càng lớn dần. Bởi chủ lực Đại Việt không nằm ở phía Nam. Nếu quân Đại Việt tiếp tục đánh với Quách Quỳ, tình trạng “lưỡng bại câu thương” sẽ xảy ra, đến khi quân ta đuổi được Quách Quỳ đi thì cũng không còn sức xuống phía Nam nữa.
Nhưng nếu nghị hòa với Quách Quỳ thì lại khác. Nó sẽ đẩy đến việc làm cho Chân Lạp và Cham Pa phải rợn người vì điều đó cho thấy Tống đã bỏ đồng minh, và Đại Việt vẫn quá mạnh, lại đủ thì giờ để bảo vệ biên giới.
Lá thư nghị hòa được gửi qua, nhà Tống mừng như bắt được vàng. Giao kèo được ký kết, ta lấy lại được đất. Một lá thư, yên cả mạn Bắc và mạn Nam.
Năm 1077, Lý Thường Kiệt đại phá quân Tống, làm câm lặng Champa. Người là anh hùng xứng danh nhất thế kỷ XI.
Lời kết:
Ngô Tuấn Lý Thường Kiệt, bạn hãy nhớ về cái tên ấy, ngàn đời lịch sử dân tộc rất nhiều anh hùng. Nhưng vị anh hùng bản lĩnh đến mức đem quân sang Bắc đánh giết thì không có mấy người dám nghĩ, lại càng không mấy ai dám làm. Con người ấy, không chỉ có tài năng thống lĩnh ba quân, mà còn có khả năng thơ phú, văn học để khích lệ tướng sĩ. Một hoạn quan mà toàn vẹn hơn vô vàn triệu triệu người, bởi sự toàn vẹn BÌNH NAM VÀ DẸP BẮC của mình.
Xuyên suốt luôn biết đặt đại cục lên đầu. Khi uyển chuyển, khi mạnh bạo, khi hòa hoãn, khi tấn công. Một đời anh hùng đó, đáng để hậu thế cúi rạp người học hỏi và ngưỡng mộ.
Lý Thường Kiệt :: Một đời bi thống - một đời anh hùng
Cuộc đời bi thống của người anh hùng "Phá Tống Bình Chiêm"
Page "The X file of History" là một page rất hay trên Facebook (tốn của tui kha khá thời gian), nhưng bực nhất là các bài thường post theo kiểu mô tả ảnh nên khi xem lại thì chữ đọc rất khó chịu, thế nên copy ra đây để đọc lại cho dễ dàng.
Và để tham gia bình luận trao đổi, mời vào trực tiếp tại page "The X file of History".
VIỆT QUỐC CÔNG LÝ THƯỜNG KIỆT
NGƯỜI ANH HÙNG "PHÁ TỐNG BÌNH CHIÊM", MỘT CUỘC ĐỜI BI THỐNG
Bây giờ, ta sẽ nói một chút về đề tài hoạn quan. Quan điểm của chúng ta về hoạn quan thời phong kiến đôi khi lệch lạc, một phần chính vì các bộ phim truyền hình Trung Quốc mà ta hay được xem. Đó hoặc là những kẻ bệnh hoạn, những kẻ tham ô, hoặc những kẻ nhũng loạn triều chính người người đòi tru diệt. Đấy là Triệu Cao, là Thập Thường Thị, là Ngụy Trung Hiền…
Hoạn quan Việt Nam thì sao? Cũng như nhiều nhân vật lịch sử thời nhà Nguyễn. Lịch sử chúng ta đã lãng quên nhiều vị hoạn quan rất giỏi. Ngoài hai người uy vũ văn võ song toàn Lê Văn Duyệt và Lý Thường Kiệt ở trên. Hôm nay, tôi sẽ cho các bạn hai cái tên nữa. Một người là kiến trúc sư, và người kia uy vũ chẳng kém Lý Thường Kiệt hay Lê Văn Duyệt, nhưng đã rớt lại trong dòng chảy dân tộc.
1- Nguyễn An: tôi không bất ngờ nếu các bạn tròn mắt “Ủa ai đây? Nghe lạ hoắc vậy ta?” Nếu tôi có chút quyền trong tay, tôi cho cái tên này trở thành “Ông tổ của Kiến trúc sư Việt Nam” không chừng. Nhưng mà chắc không đâu. Bởi điều ta tự hào tới đây mang tính chất “gốc Việt” nhiều hơn là tính chính thống.
Người mà các bạn vừa phát âm ra đấy chính là vị TỔNG CÔNG TRÌNH SƯ đã xây dựng TỬ CẤM THÀNH BẮC KINH dưới thời Minh Thành Tổ. Khi các bạn qua du lịch Trung Quốc hay các bạn du học sinh Việt Nam ở Trung Quốc. Các bạn hãy nhớ rằng, cửa Chính Dương, còn gọi là Tiền Môn, ở phía Nam quảng trường Thiên An Môn hiện tại chính là do ông xây dựng. Quốc Học (Quốc tử giám) giờ là thư viện Bắc Kinh cũng do ông xây nên. Bắc Kinh hôm nay có dấu ấn của người Việt ta.
Kiến trúc sư Nguyễn An quê gốc Hà Đông (Hà Nội ngày nay). 16 tuổi tham gia thi công thành Thăng Long. 26 tuổi, khi đất nước bại trận trước nhà Minh. Ông và hàng trăm chàng trai trẻ, những nhân tài của đất nước này bị Trung Quốc hốt về và bị thiến để làm hoạn quan (Cái nhục mất nước nó ghê gớm lắm). Dù làm hoạn quan, nhưng đức tính khiêm tốn, thanh liêm, và biệt tài tính toán đã giúp ông lọt vào mắt xanh của Minh Thành Tổ. Và tài năng kiến trúc ấy đã nở rộ như mặt trời chính ngọ.
Sau này, nhà sử học Trung Quốc là Trương Tú Dân còn phải viết ra “An không chỉ riêng giới công trình đáng ngưỡng mộ mà thị dân Bắc Kinh cũng nên uống nước nhớ nguồn, kỷ niệm chớ quên."
Và ông là người Việt Nam bị bắt làm tù binh.
2- Hoàng Ngũ Phúc: Ai là người đã khiến cho Nguyễn Nhạc – Nguyễn Huệ phải sợ hãi một phép? Ai là người khiến cho Tây Sơn phải dùng bạc vàng xin hàng để tránh họa tiêu diệt? Ai là người đầu tiên vượt qua Lũy Thầy Đào Duy Từ nổi tiếng để vượt qua sông Gianh tiến vào địa phận của chúa Nguyễn? Câu trả lời chính là Hoàng Ngũ Phúc – vị đại tướng số 1 của Chúa Trịnh. Và ông cũng là một hoạn quan. Hoàng Ngũ Phúc là một cái tên đã bị rớt lại trong dòng chảy của dân tộc. Dù võ nghệ của ông, mưu kế, tính thanh liêm, sự trung thành của ông là đáng để ngã mũ.
Tôi xin dừng lại ở Hoàng Ngũ Phúc rất ngắn ngủi. Ấy không phải là vì không thể viết hết ý. Mà để dành cho các bạn một bài viết xứng đáng hơn đang đợi các bạn ở tương lai gần trong page "The X file of History" này. Hãy quay lại một ngày, và đọc về vị tướng quân đầu tiên vượt qua Lũy Thầy Đào Duy Từ này.
***
Tôi đã bắt đầu bài viết bằng những câu chuyện về hoạn quan, để nói với các bạn 2 điểm:
- Đầu tiên, để bạn xem chuyện hoạn quan lập nên kỳ công cho đất nước này là một chuyện hiển nhiên, hạn chế những cmt về ông như thể là phát hiện mới (điều tôi đã gặp rất nhiều ở bài viết Lê Văn Duyệt trước đó). Đấy là điểm đặc biệt của lịch sử Việt Nam. Những người hoạn quan công lao rất lớn và đều vì dân vì nước.
- Thứ hai, hãy nhớ để tự hào: rằng ngoài những trang sử vẻ vang chống giặc ngoại xâm, ta đã có những con người tài giỏi thế nào, hơn người thế nào, dù họ khiếm khuyết. Hoạn quan của ta không phá bậy phá bạ như hoạn quan Trung Quốc. Mà ngược lại, còn xây dựng đất nước. Cũng như trong thế giới hiện đại bây giờ. Những người khiếm khuyết đôi khi toàn vẹn hơn nhiều lần những người bình thường khác.
***
Bây giờ, ta hãy đến với nhân vật chính của bài viết, câu chuyện về Thái Úy Lý Thường Kiệt.
ĐỜI TƯ
Lý Thường Kiệt sinh năm 1019, ông vốn thuộc họ Ngô, tên thật là Tuấn, tự là Thường Kiệt, sau được ban quốc tính (được mang họ nhà vua), nên gọi là Lý Thường Kiệt. Họ Ngô chắc khiến bạn có chút liên tưởng, không sai chút nào. Ngô Tuấn chính là cháu 5 đời của Thiên Sách Vương Ngô Xương Ngập–hoàng tử trưởng của Ngô Quyền: người anh hùng đã đánh tan quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng, chấm dứt 1000 năm Bắc Thuộc. Dòng họ Ngô đã sinh ra hai người anh hùng ở hai thế kỷ khác nhau đánh tan quân xâm lược phương Bắc.
Đây ta tạm gọi là “hổ tổ sinh hổ chắt”.
Các bạn mang họ Ngô hãy tự hào về hai vị anh hùng của mình nhé.
Ngô Tuấn dung mạo đẹp đẽ, khôi ngô, và từng được phong “Đệ nhất mỹ nam tử” thời bấy giờ. Không chỉ có vẻ ngoài, Ngô Tuấn còn là một người thông minh và ham học hỏi. Văn võ song toàn. Đọc binh pháp Tôn Tử từ nhỏ, lại giỏi bắn cung, cưỡi ngựa. Tuổi trẻ tài cao như thế, lại thêm vẻ ngoài tuấn tú. Một người có thể coi là hoàn hảo. Đúng là “tài hoa chi lắm cho trời đất ghen”. Một người hoàn hảo như thế lại trở thành hoạn quan?
Câu hỏi này sẽ là nghi vấn ngàn đời.
Bài viết hôm nay của tôi sẽ là một cách nhìn mới được kiến giải qua những phân tích sự kiện đã có với hiểu biết cá nhân.
Ngô Tuấn thời trẻ có một mối tình oan nghiệt với một người con gái tên là Dương Hồng Hạc - mỹ nhân thuộc dòng họ Dương. Người sau này trở thành hoàng hậu Thượng Dương. Mối tình đó không thể đi đến cuối cùng, vì Dương Hồng Hạc được gả cho thái tử Lý Nhật Tôn.
Thời đầu phong kiến Việt Nam có hai dòng họ lớn, đấy là họ Dương và họ Ngô. Mối uyên nguyên từ Ngô Quyền – Dương Đình Nghệ vào thế kỷ IX kéo dài đến Ngô Tuấn – Dương Hồng Hạc của thế kỷ XI. Nhưng Ngô Tuấn không có cái quyền nghiêng trời lệch đất như Ngô Quyền để quyết định cho vận mệnh của mình. Sự chấm dứt mối tình với hoàng hậu Dương Hồng Hạc đã dẫn đến một bi thương về đợt “hoạn quan” sau này của ông. Dương Hồng Hạc không được Lý Thánh Tông để ý, và bà muốn Lý Thường Kiệt có tác động trong cuộc “thâm cung nội chiến” này. Đứng giữa tình thế hung hiểm như vậy. Lý Thường Kiệt bắt buộc phải lựa chọn. Đi sai một bước thì lưỡi gươm của cả hoàng thượng và hoàng hậu đều có thể đặt lên đầu ông.
Việc ông trở thành hoạn quan có thể nói là bởi vì ông không muốn trở thành cái gai trong mắt hoàng thượng, cũng là lời cáo chung đầy bi thống của ông đối với Dương Hồng Hạc, và hơn cả, là lời khẳng định rõ ràng nhất xin đứng ngoài cuộc trong câu chuyện tình yêu và mối quan hệ lằng nhằng chốn hậu phi này.
Cho dù cái giá phải trả là đắt, quá đắt !
Đấy là lý do tại sao một chuẩn tài mạo song toàn, dung mạo tựa ngọc như Lý Thường Kiệt lại trở thành hoạn quan. Bởi vì sinh mệnh của bản thân và cái chí lớn chưa làm gì nên sự nghiệp, không thể chết vì một mối tình thời niên thiếu trong cuộc chiến chốn quan trường và chốn hậu cung.
Sự sủng ái mà thái tử Lý Nhật Tôn (sau này là vua Lý Thánh Tông) đã dành cho ông như một sự bù đắp lớn lao cho cái hy sinh khủng khiếp ấy của người đàn ông văn võ song toàn, dung mạo đẹp đẽ đó. Không chỉ được đổi thành họ Lý mà các chức danh cao quý nhất đã lần lượt đến với Ngô Tuấn. Và Lý Thường Kiệt đã đáp lại bằng trí tuệ và võ lược của mình để giữ vững cho thiên hạ nhà Lý.
Một bằng chứng nữa, khi vương phi Ỷ Lan và hoàng hậu Thượng Dương có cuộc đấu đá cho vị trí nhiếp chính. Lý Thường Kiệt đã chọn Ỷ Lan. Điều này cho thấy tâm tư cẩn mật của ông là ra sao, và tầm nhìn của ông. Nên nhớ khi ấy Thượng Dương Hoàng Hậu có sự ủng hộ của thái sư đầu triều Lý Đạo Thành. Tư duy chính trị nhạy bén ấy là lý do cho ông trở thành vị quan đầu triều nắm giữ mọi chức vị quan trọng và luôn được tín nhiệm. Tầm nhìn của ông, mọi nước cờ đều là lựa chọn không chỉ đặt đại cuộc lên hàng đầu mà còn giữ cho ngày ông mất, là mồ yên mả đẹp.
Ngô Tuấn Lý Thường Kiệt là một vĩ nhân, bởi chỉ có vĩ nhân trăm năm có một người như thế, mới đánh đổi được và làm được những điều thống thiết đến như vậy, bi tráng đến như vậy, và tạo nên sự nghiệp anh hùng ngất trời mà ta sẽ biết sau bài này.
VÕ LƯỢC
Có lẽ khi chúng ta được dạy về Lý Thường Kiệt, các bạn thường nghe kể về kỳ tích đánh Tống và bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà”. Tôi sẽ không bắt đầu bằng câu chuyện ấy, tôi sẽ dẫn dắt các bạn đến với câu chuyện về kỳ tích khác của vị tướng uy vũ này. Đấy là “Bình Chiêm”.
Vào năm 1069, lãnh thổ đất nước ta kéo dài đến tỉnh Hà Tĩnh là dừng lại. Đấy là lãnh thổ của Đại Việt. Lãnh thổ của Chiêm Thành kéo dài từ Quảng Bình cho đến Ninh Thuận bây giờ. Tôi dùng địa danh hôm nay nên chắc các bạn mường tượng ra rồi.
Thời điểm đó, Đại Việt là một quốc gia hùng mạnh và ra lệnh cho Chiêm Thành phải thần phục. Vua Chiêm khi đó là Chế Củ thay đổi chính sách ngoại giao và muốn thần phục nhà Tống, dựa vào nhà Tống để chống đối Đại Việt.
Vua Lý Thái Tông không chấp nhận điều ấy, quyết định Nam Tiến. Đại tướng tiên phong Lý Thường Kiệt từ Thăng Long đi đường thủy, dẫn 5 vạn quân với 2000 chiến thuyền bằng mọi giá phải khiến Chiêm Thành thần phục. Tại nơi đây, ta được chứng kiến cảnh "hổ vào chuồng dê". Quân Chiêm Thành không có ai đáng là đối thủ của Lý Thường Kiệt, thế của ông như chẻ tre, đánh đâu thắng đấy:
- Ngày 24/2/1069, vua Lý Thánh Tông hạ chiếu tấn công Chiêm Thành.
- 10 ngày kể từ khi rời Thăng Long, đưa quân vào hải phận Chiêm Thành.
- Sau 15 ngày, Lý Thường Kiệt có mặt tại cửa biển Nhật Lệ (Quảng Bình ngày này). Dừng ở đây một chút nhé. Bạn có thấy hành quân thần tốc không? Đã nắm sử thời nhà Lý ở đây, bạn sẽ dễ dàng hiểu về cuộc hành quân của vua Quang Trung. Lý do vì sao ông có thể hành quân nhanh như thế để ra tiêu diệt Tôn Sĩ Nghị, cũng chính từ đường thủy mà ra.
- Cửa Nhật Lệ là nơi tập trung của thủy quân Chiêm Thành. Một cuộc đụng độ xảy ra, Lý Thường Kiệt dễ dàng bẻ gãy tuyến phòng thủ thứ nhất của Chiêm Thành.
- Sau 19 ngày, quân Đại Việt đã kéo tới Quy Nhơn. Tướng Chiêm là Bố Bì Đà La dàn trận trên bờ sông Tu Mao chặn đánh. Vào trận, sau vài nốt nhạc. Lý Thường Kiệt chém đầu tướng Chiêm là Bố Bì Đà La rồi vượt qua sông Tu Mao, thẳng tiến đến kinh đô Chiêm Thành. 26 ngày để từ kinh đô nước mình qua kinh đô nước bạn. Trước Quang Trung và Lê Trọng Tấn, đấy là Lý Thường Kiệt.
- Vua Chế Củ trong đêm mang vợ con chạy trốn. Lý Thường Kiệt hạ gục Chiêm Thành. Trong vòng 1 tháng, đuổi Chế Củ ra tới tận biên giới Chân Lạp. Và bắt sống tại biên giới. Khi đó là vào tháng 4.
- Tháng 7, đoàn quân Nam Chinh chiến thắng trở về. Vua Chế Củ và toàn gia bị bắt sống. Để xin toàn mạng. Chế Củ xin cống nạp cho Đại Việt ba châu: Bố Chính, Ma Linh và Địa Lý. Bạn biết đó là vùng đất nào không? Đấy là Quảng Bình và Quảng Trị hôm nay. Có lẽ đọc đến đây, mình đã cho các bạn miền trung biết thêm một chút lịch sử của quê hương các bạn rồi đấy.
35 năm sau, người kế thừa ngôi báu của Chiêm Thành là Chế Ma Đa quyết định đòi lại đất của tổ tiên. Ông mở đợt phản công nhắm về Đại Việt và lấy lại 3 vùng đất ấy. Lý Thường Kiệt buộc phải ra tay. Năm ấy, vị tướng già của chúng ta đã 85 tuổi. Lý Thường Kiệt là vị tướng quân có tuổi thọ cao bậc nhất trong lịch sử dân tộc. Ông làm quan trải qua ba đời vua nhà Lý, gồm Lý Thái Tông : 1028-1054 , Lý Thánh Tông : 1054-1072 và Lý Nhân Tông: 1072-1127.
Lại một lần nữa, ông đánh tan quân Chiêm Thành. Buộc Chế Ma Na phải trả lại 3 vùng đất đã được lấy đi.
Với nền tảng nhà Lý đặt ở thế kỷ XI trên bệ phóng là mưu lược cầm quân của Lý Thường Kiệt. Các đời Trần, Hồ, Lê, Nguyễn sau này dần dần tạo nên đất nước hình chữ S như ngày hôm nay. Tất cả mọi sự đều bắt nguồn từ quân trạng của Thái Uý Lý Thường Kiệt.
***
Câu chuyện hôm nay để hiểu về con đường mà cha ông ta đã từng đi. Hãy góp phần bảo vệ quê hương, đấy là vùng đất cha ông ta đổ xương máu để giành được. Lịch sử luôn công bằng, lịch sử sẽ hỏi ta rằng, đất không phải là ta giành được, đất là do cha ông đổ máu mà có, thế hệ sau hãy phát triển hoặc giữ gìn mảnh đất chứ đừng phá công sức của cha ông.
Nếu hôm nay phá hoại tấc đấc của cha ông, ngày xuống suối vàng, trả lời sao với tiền nhân đây?
(Hết phần 1: “BÌNH CHIÊM”. Đón đọc Phần 2: “PHÁ TỐNG”)
Đọc nhiều nhất
-
Xem phim "Analyze This" của Robert De Niro
Hôm nọ có xem cái phim "Analyze This" của Robert De Niro về xem, thấy vui vui, nay giới thiệu sơ sơ với mọi người... -
Nếu không có thực lực, bạn chỉ là kẻ ăn bám
Dựa vào núi núi đổ, dựa vào người người chạy, chỉ có tự dựa vào chính mình mới là đáng tin cậy nhất. Ba mẹ có là ông nọ bà kia đi chăng nữa... -
Phim: Buddha – Cuộc Đời Đức Phật Thích Ca
Bộ phim Buddha về cuộc đời Đức Phật Thích Ca Mâu Ni từ đản sanh đến niết bàn. Bộ phim lấy cảm hứng ( hoặc cũng có thể gọi là được chuyển t... -
36 câu hỏi để yêu nhau
20 năm trước, nhà tâm lý học người Mỹ Arthur Aron đã tự soạn ra một bộ 36 câu hỏi, với mục đích khiến cho hai người hoàn toàn xa lạ yêu nhau... -
Để yêu bất kì người nào, hãy làm những điều sau
Hơn 20 năm trước, nhà tâm lý học Arthur Aron đã thành công trong một thí nghiệm vô tiền khoáng hậu: làm cho 2 người xa lạ yêu nhau. Hè năm n... -
10 kỹ năng & nguyên tắc giúp bạn trở thành chuyên gia
Kiến thức là vô cùng quan trọng và một điều tuyệt nhiên luôn đúng là nếu muốn thành công, bạn cần có một nền tảng kiến thức vững chắc. Tuy... -
Hiệu ứng domino và bí quyết tạo lập chuỗi các thói quen tích cực trong cuộc sống
Các hành vi của con người đều có mối liên hệ tương tác lẫn nhau Hãy lấy ví dụ về trường hợp của Jennifer Lee Dukes. Sau hơn 2 thập kỷ, từ k...
Tham khảo
Liên kết web
Phân loại
Báo chí
(55)
Văn hoá
(33)
Tâm lý
(28)
Tán nhảm
(27)
Công nghệ
(25)
Blog
(17)
Xã hội
(16)
Nghề nghiệp
(15)
Phim
(15)
Quora
(14)
Con người
(13)
Kinh doanh
(13)
Nhạc
(13)
Cuộc sống
(11)
Marketing
(11)
Công cụ
(10)
Kỹ năng
(10)
Lập trình
(10)
Lịch sử
(10)
Sách
(10)
Phát triển
(9)
Cặp đôi
(8)
Thiền
(7)
Tình yêu
(7)
Tản mạn
(7)
Sức khoẻ
(6)
Chính trị
(5)
Giáo dục
(5)
Hạnh phúc
(4)
Kim Dung
(4)
Kiếm hiệp
(4)
Mạng xã hội
(4)
Phần mềm
(4)
Tiền tệ
(4)
Tài chính
(4)
Phát triển cá nhân
(3)
Tâm linh
(3)
Quản lý công việc
(2)
Quản lý thời gian
(2)
Thực hành
(2)
Tiếp thị
(2)
Chăm sóc khách hàng
(1)
Làm việc
(1)
Lãnh đạo cá nhân
(1)
Nguỵ biện
(1)
Quản lý cá nhân
(1)
Thương hiệu
(1)